Methoden van verdeling

Publiekrechtelijke methoden van verdeling

Bij de verdeling van publiekrechtelijk schaarse rechten gaat het voornamelijk om de verdeling van schaarse vergunningen en schaarse subsidies. Voor verdeling van publiekrechtelijk schaarse rechten zijn er meerdere methoden beschikbaar. Voorbeelden hiervan zijn:

i) Verdeling op grond van volgorde van binnenkomst

Bij verdeling op grond van de volgorde van binnenkomst, heeft te gelden dat een aanvraag hoger wordt gerangschikt naarmate deze aanvraag eerder is ontvangen. De uitdrukking ‘wie het eerst komt, wie het eerst maalt’ is dan ook van toepassing op deze wijze van verdeling. De mate van nauwkeurigheid, zoals bijvoorbeeld de datum van ontvangst of de datum en tijdstip van ontvangst, kan uiteenlopen. In de uitspraak van de ABRvS inzake Vlaardingen (ECLI:NL:ABRVS:2016:2927) is overwogen dat selecteren op volgorde van binnenkomst mogelijk is.ii) Rangschikking op basis van vergelijkende toets

Een andere gangbare methoden om schaarse publiekrechtelijke rechten te verdelen, is door een rangschikking te maken op basis van een vergelijkende toets. In het geval van een rangschikkingsprocedure wordt een verdeling gemaakt op basis van (kwalitatieve) criteria. De gedachte achter dit systeem is dat de beste aanvragen voorrang krijgen bij toebedeling van de schaarse rechten.

iii) Loting

Het houden van een loting is ook een methode om schaarse publiekrechtelijke rechten te verdelen. Kenmerkend voor de loting is dat het toeval bepaald aan welke aanvragers een recht wordt toegekend.

Binnen het lotingssysteem valt het onderscheid te maken tussen de ongewogen loting en de gewogen loting. Bij de ongewogen loting geldt als uitgangspunt dat iedere aanvrager evenveel kans heeft het schaarse recht toebedeeld te krijgen. Bij de gewogen loting wordt er gebruik gemaakt van afzonderlijke klassen, waarbij de succeskansen van de aanvrager per klasse verschillen. Vaak worden die afzonderlijke klassen ingedeeld op basis van een kwalitatieve rangschikking.

iv) Veiling

Bij het houden van een veiling wordt het schaarse recht toebedeeld aan de aanvrager die het hoogste aanbod heeft gedaan. Er zijn verschillende veilingtypen mogelijk. Zo wordt een onderscheid gemaakt tussen het open systeem met daarin de mogelijkheid van de veiling door opbod en de veiling bij afslag, en het gesloten systeem met daarin mogelijkheid van een eerste-prijsveiling en de tweede-prijsveiling. Voor zover er meerdere rechten (homogeen of heterogeen) worden verdeeld, bestaat de mogelijkheid deze rechten via gelijktijdige veiling of separate veiling te verdelen.

v) Combinatie van verdelingsmethoden

Naast de hierboven aangehaalde methoden, is het in de praktijk ook niet ongebruikelijk dat een combinatie van verschillende verdelingsmethoden wordt gebruikt. Zoals eerder aangehaald, is de gewogen loting een mengvorm van een rangschikking op basis van een vergelijkende toets en een loting. Verder valt te denken aan de verdeling op grond van volgorde van binnenkomst waarbij als uitgangspunt de datum van binnenkomst geldt, waarop vervolgens een loting volgt. Daarnaast is het ook mogelijk dat eerst een rangschikking op basis van een vergelijkende toets wordt gemaakt, waarop vervolgens een veiling volgt.

Privaatrechtelijke methode van verdeling

In het Didam-arrest (ECLI:NL:HR:2021:1778) heeft de Hoge Raad overwogen dat overheidsorganen op grond van artikel 3:14 BW bij het aangaan van privaatrechtelijke rechtshandelingen zijn gehouden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, waaronder het gelijkheidsbeginsel. Op basis daarvan dient een overheidsorgaan voorafgaand aan het aangaan van privaatrechtelijke rechtshandelingen een openbare selectieprocedure aan de hand van objectieve kenbare criteria te laten plaatsvinden, tenzij op basis van die objectieve criteria slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt. In een blog bespraken wij een specifiek geval waarin verdeling van een privaatrechtelijk recht op volgorde van binnenkomst van de inschrijvingen was toegestaan.

Bij het verlenen van overheidsopdrachten geldt reeds dat gunning plaats kan vinden conform het aanbestedingsrecht. In de Aanbestedingswet 2012 is bepaald aan welke regels en procedures overheidsorganen zich moeten houden bij aanbestedingen van (i) werk, (ii) diensten en (iii) levering.

Bij een aanbestedingsprocedure geldt in de kern dat de overheid zich dient te houden aan (i) het non-discriminatiebeginsel, (ii) het gelijkheidsbeginsel, (iii) het transparantiebeginsel, en (iv) het proportionaliteitsbeginsel ten einde een opdracht te kunnen verlenen. Binnen het aanbestedingsrecht zijn er bovendien drempelbedragen vastgesteld, die bepalen vanaf welk bedrag het aanbestedingsrecht van toepassing is. Achterliggende gedachte van het aanbestedingsrecht is om een duidelijk en eenvormig kader te scheppen waarbij deelnemers gelijke kansen worden gegeven om een overheidsopdracht gegund te krijgen.  

Oplettendheid vereist

Welke verdelingsystematiek dient te worden gevolgd vergt een zorgvuldige inhoudelijke beoordeling. Vervolgens gaat het erom dat de geldende regels van verdeling correct worden toegepast. Mocht u vragen hebben over de publiekrechtelijke of privaatrechtelijke methode van verdeling, dan is Wieringa Advocaten vanzelfsprekend beschikbaar voor overleg.