Lucia Tellegen, 24 november 2023

Schaarse publieke rechten bij bestemmingsplannen?

De uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 1 november 2023 (ECLI:NL:RVS:2023:4057) heeft menig wenkbrauw doen fronsen vanwege de overwegingen over de ladder voor duurzame verstedelijking in combinatie met het relativiteitsvereiste. Deze uitspraak heeft betrekking op een bestemmingsplan dat de bouw van een Van der Valk hotel met restaurant, congresfaciliteiten en casino naast de A2 bij Weert mogelijk maakt. De Afdeling sluit niet uit dat een concurrerende hotelier te maken zal krijgen met een daling van de omzet en de inkomsten door de overcapaciteit die uit dit project kan volgen. Toch kan de concurrerende hotelier geen beroep doen op de laddertoets. Volgens de Afdeling had de hotelier niet voldoende uitgesloten dat, in geval van leegstand, transformatie tot de mogelijkheden behoorde. Je kan je afvragen of de Afdeling hier niet een te strenge maatstaf hanteert die afdoet van het doel van de ladder voor duurzame verstedelijking: duurzaam met ruimte omgaan.

Bestemmingsplannen in beginsel geen schaarse besluiten

De uitspraak van de Afdeling is echter óók relevant vanwege de overwegingen over schaarse publieke rechten. Een concurrerend casino had namelijk aangevoerd dat het bestemmingsplan moet worden aangemerkt als een besluit tot verdeling van schaarse rechten. Volgens de concurrent maakt het bestemmingsplan een casino mogelijk ten behoeve van Van der Valk, terwijl er meer gegadigden zijn. De concurrent betoogt dat een daarvoor benodigde zorgvuldige en rechtszekere verdelingssystematiek ontbreekt.

In 2018 heeft AG Widdershoven een conclusie uitgebracht over de vraag of ruimtelijke besluiten (bestemmingsplannen, uitwerkingsplannen etc.) schaarse rechten toebedelen. De strekking van deze conclusie is dat in bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen in beginsel geen schaarse rechten worden toebedeeld.

In lijn met de conclusie van AG Widdershoven stelt de Afdeling voorop dat algemene planologische besluiten, zoals onder meer een bestemmingsplan, het gebruik van gronden weliswaar territoriaal of kwantitatief bindend kunnen beperken, maar zelf in beginsel geen besluiten zijn die schaarse rechten toedelen. In dit geval gaat het om schaarste die kenmerkend is voor ruimtelijke plannen waarin een bepaald gebruik van de grond beperkt is tot de daartoe bestemde locatie. Het bestemmingsplan biedt vanwege de door de gemeenteraad nagestreefde ruimtelijke motieven slechts fysieke ruimte voor een casino. Het plan voorziet niet in een verdelingssystematiek.

Deze uitspraak bevestigt nogmaals dat bestemmingsplannen geen besluiten zijn die schaarse rechten toebedelen. Bestemmingsplannen kunnen wel territoriale of kwantitatieve schaarste creëren, maar het zijn zelf geen schaarse besluiten. Dat is ook logisch, want voor de vaststelling van bestemmingsplannen geldt immers geen kwantitatieve beperking.

Vragen?