Bijzondere bedingen in de arbeidsovereenkomst: het eenzijdige wijzigingsbeding

In een arbeidsovereenkomst zijn essentiële voorwaarden zoals de functie, het loon en vakantie- en ziekterechten opgenomen. Daarnaast worden vaak bepalingen opgenomen over bijvoorbeeld proeftijd en concurrentie na afloop van de arbeidsrelatie. Voor deze ‘bijzondere bedingen’ gelden afzonderlijke verschillende vereisten, zowel wettelijk als in jurisprudentie ontwikkeld. In deze serie bespreken wij de meest voorkomende bijzondere bedingen. In deze aflevering: het eenzijdig wijzigingsbeding.

Eenzijdig arbeidsvoorwaarden wijzigen

In beginsel mogen afspraken die in de arbeidsovereenkomst overeen zijn gekomen niet zomaar worden gewijzigd (pacta sunt servanda). Een werknemer zal dan ook moeten instemmen met een wijziging van de arbeidsvoorwaarden, zoals wijziging van de arbeidstijden, werkplek of een bonusregeling. Uitzondering op de regel dat instemming vereist is, geldt wanneer een eenzijdig wijzigingsbeding in de arbeidsovereenkomst is opgenomen. Hiermee heeft een werkgever de mogelijkheid om eenzijdig de arbeidsvoorwaarden van een werknemer te wijzigen.

Vereisten eenzijdig wijziging

Het eenzijdig wijzigingsbeding moet schriftelijk in de arbeidsovereenkomst zijn opgenomen. Bij gebreke kan een werkgever in beginsel de arbeidsvoorwaarde niet eenzijdig wijzigen. Verder is vereist dat een werkgever een zodanig zwaarwichtig belang heeft, dat het belang van de werknemer daarvoor moet wijken. Feitelijk komt dit neer op een belangenafweging in het concrete geval. Een zwaarwichtig belang zal over het algemeen wel sneller aanwezig zijn als een werkgever in een slechte financiële positie verkeert of als de ondernemingsraad reeds met de wijziging heeft ingestemd.

Geen eenzijdig wijzigingsbeding, wat nu?

Is het dan onmogelijk om arbeidsvoorwaarden te wijzigen als geen schriftelijk eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen in de arbeidsovereenkomst? Nee. Volgens rechtspraak moet een werknemer onder omstandigheden instemmen met een voorstel van de werkgever tot wijziging van de arbeidsvoorwaarde. Daarbij gelden de volgende vragen:

Is sprake zijn van gewijzigde omstandigheden waardoor de werkgever aanleiding heeft om een voorstel tot wijziging te doen?
Is het voorstel redelijk? Dit hangt af van de omstandigheden van het geval.
Kan aanvaarding van het voorstel in redelijkheid verlangd worden van de werknemer?

Alleen als bovenstaande vragen bevestigend worden beantwoord, zal een werknemer moeten instemmen met het voorstel van de werkgever.

Werknemer wil zelf eenzijdig arbeidsvoorwaarden wijzigen

Het eenzijdig wijzigingsbeding geeft alleen de werkgever de mogelijkheid om eenzijdig arbeidsvoorwaarden te wijzigen. Kan een werknemer ook arbeidsvoorwaarden wijzigen? Ja, maar niet eenzijdig. Volgens de wet kan de werknemer die langer dan 26 weken in dienst is een verzoek doen om zijn arbeidsduur, arbeidsplaats en werktijd aan te passen. De werkgever moet dit verzoek onder omstandigheden inwilligen.

Tot slot

Wij beperken ons in deze blog tot de hoofdregels van het eenzijdig wijzigen van arbeidsvoorwaarden. Heeft u vragen over het wijzigen van bijvoorbeeld personeelshandleidingen of werknemersparticipatieregelingen of andere (collectieve) regelingen. Neem gerust contact met ons op. Wij denken graag met u mee.

Vragen?