Michelle Sangers, 21 juli 2023

Bevoegdheden van de ondernemingsraad

Medezeggenschap via de ondernemingsraad

Iedere onderneming met 50 of meer werknemers, is op grond van de wet verplicht om een ondernemingsraad in te stellen. De ondernemingsraad overlegt namens het personeel met het bestuur van de onderneming. In dat overleg komen de ondernemingsraad bevoegdheden toe waarmee invloed kan worden uitgeoefend op verschillende financiële, bedrijfseconomische en bedrijfsorganisatorische besluiten van de onderneming.

Een ondernemingsraad is dus een vorm van medezeggenschap waarbij werknemers indirect invloed uitoefenen op het beleid van de onderneming. Deze invloed speelt een rol in nagenoeg alle levensfasen van de onderneming en geldt bijvoorbeeld ook in het geval de onderneming surseance van betaling is verleend of failliet is verklaard (Da-arrest).

Als onderdeel van de Serie Corporate Governance gaan wij in deze blog in op enkele bevoegdheden van de ondernemingsraad. In de praktijk blijkt met name het adviesrecht van de ondernemingsraad sterk van invloed op de besluitvorming, en daarmee de corporate governance, van een onderneming.

Rechten van de ondernemingsraad

De ondernemingsraad wordt op grond van verschillende wetten en codes rechten verstrekt waar hij zijn bevoegdheden op kan baseren. Zo heeft de ondernemingsraad (i) het recht op overleg met de ondernemer, (ii) het recht om voorstellen te doen aan de onderneming, (iii) het recht om informatie te verkrijgen van de onderneming en (iv) het recht de onderneming van advies te voorzien.

De rechten van de ondernemingsraad volgen uit de wet en worden in enkele gevallen nader uitgewerkt in (sectorale) governance codes. De belangrijkste basis van de rechten van de ondernemingsraad wordt gevormd door de Wet op de ondernemingsraden (WOR).

Wat betreft het adviesrecht volgt uit artikel 25 lid 1 sub a van de WOR dat een onderneming verplicht is om de ondernemingsraad in de gelegenheid te stellen advies uit te brengen over de in dit artikel opgesomde besluiten. Een duidelijk tot de verbeelding sprekend besluit is het besluit tot verkoop van (een gedeelte van) de onderneming. Aangezien de zeggenschap na verkoop overgaat op een ander, wordt het personeel in de praktijk geconfronteerd met een nieuwe kapitein aan het roer van de onderneming.

De onderneming dient de ondernemingsraad te betrekken in het proces van de verkoop. Heeft de onderneming verschillende overnamekandidaten op het oog en is de keuze gemaakt om de overname met één van die kandidaten nader uit te werken, dan is dat veelal het moment waarop de onderneming de ondernemingsraad schriftelijk om advies dient te vragen. Belangrijk is dat het advies op een zodanig tijdstip wordt gevraagd dat het van wezenlijke invloed kan zijn op het door de onderneming voorgenomen besluit tot verkoop.

Het bestuur dient de beschikbare mogelijkheden en haar voorgenomen besluit behoorlijk aan de ondernemingsraad te motiveren, waarbij het de te verwachten gevolgen van de overname en ten aanzien daarvan voorgenomen maatregelen dient te vermelden. Het bestuur dient ten minste één overlegvergadering met de ondernemingsraad te houden.

Invloed van de ondernemingsraad

Het tijdstip van de adviesvraag en de snelheid van de ondernemingsraad is cruciaal voor de mate waarmee de ondernemingsraad zijn invloed kan laten gelden. Een te vroege of te late adviesvraag kan leiden tot onrust onder het personeel en zelfs een overname belemmeren. De ondernemingsraad kan daarnaast de snelheid van de uitvoering van het voorgenomen besluit beïnvloeden, omdat hij niet gebonden is aan een strikte (wettelijke) termijn waarbinnen hij dient te adviseren. Dit betekent echter niet dat de ondernemingsraad eindeloos achterover kan leunen. Het advies dient er binnen een redelijke termijn te komen. Wat die redelijke termijn is, is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval. Denk aan de wijze en snelheid waarop de onderneming de noodzakelijke informatie aan de ondernemingsraad verstrekt, de complexiteit van het onderwerp, eventuele tijdsdruk en eventuele noodzaak tot het inschakelen van deskundigen.

Het bestuur van de ondernemer

Uiteindelijk beslist het bestuur van de onderneming of hij het advies van de ondernemingsraad volgt. Als hij dat doet, kan het bestuur het definitieve besluit nemen en dient het de ondernemingsraad zo spoedig als mogelijk daarover schriftelijk in te lichten. Volgt het bestuur het advies niet, of slechts gedeeltelijk, dan dient het bestuur de ondernemingsraad de reden daarvoor mee te delen en is het bestuur verplicht om de uitvoering van het voorgenomen besluit op te schorten tot een maand na de dag waarop de ondernemingsraad over het besluit is ingelicht.

Bestuurders kunnen de betrokkenheid van de ondernemingsraad als een onnodige vertraging ervaren. Het passeren van de ondernemingsraad is echter niet raadzaam: wordt geen advies gevraagd waar dat wel had gemoeten, dan kan de ondernemingsraad zich tot de Ondernemingskamer richten met het verzoek het door het bestuur genomen besluit aan te tasten. In de regel zal die actie van de ondernemingsraad pas succesvol kunnen zijn indien met de misser van het bestuur de wezenlijke belangen van de ondernemingsraad zijn geschonden.

Het bestuur dient zich aldus goed rekenschap te geven van de rol, rechten en bevoegdheden van de ondernemingsraad wanneer die onderdeel uitmaakt van de corporate governance van de onderneming. Ziet u zich als bestuurder geconfronteerd met een ondernemingsraad en vraagt u zich af hoe met die raad moet worden omgegaan? Of heeft u zitting in een ondernemingsraad en wilt u weten welke rechten en bevoegdheden de raad in een specifieke situatie heeft? Neem dan gerust contact met ons op. Wij staan u graag te woord.

Vragen?