Bitcoins, geen geld

De dalende koers ten spijt blijft de Bitcoin een interessant fenomeen dat tot vele juridische en praktische vragen leidt. Voor het eerst heeft een Nederlandse civiele rechtbank zich nu uitgesproken over de digitale munt, waarbij zij antwoord heeft gegeven op een van de meest prangende kwesties rond de Bitcoin: is het een ‘echte' geldeenheid, of slechts een virtuele?

Die vraag is onder meer van belang bij het bepalen van de hoogte van de schadevergoeding voor het te laat betalen van Bitcoins. Over het algemeen geldt dat de schuldenaar die zijn verplichtingen niet of te laat nakomt, aan de schuldeiser alle schade moet vergoeden die de laatste lijdt ten gevolge van die te late nakoming. Als de schuld uit de voldoening van een geldsom bestaat, moet degene die te laat betaalt de wettelijke rente betalen. Daarnaast moet hij eventuele verschillen in wisselkoers vergoeden, de koersschade. Dat is natuurlijk interessant bij betalingen in buitenlandse valuta, maar ook bij betaling in Bitcoins.

In de zaak die voor de Rechtbank Overijssel speelde had een partij in oktober 2013 enkele duizenden Bitcoins verkocht. De verkoper kon ze echter niet allemaal leveren, terwijl de koper al wel had betaald. Die ontbond vervolgens de overeenkomst gedeeltelijk. Na de enorme koersstijging van de Bitcoin eerder dit jaar zag de koper kennelijk zijn kans schoon en wilde hij de gemiste inkomsten uit de koersstijging verhalen op de verkoper.

In de eerste plaats deed hij dat door een beroep te doen op de regeling voor vergoeding van koersschade bij te late betaling van geld, artikel 6:125 BW. Dat artikel spreekt echter slechts over “geld”, een term die verder niet in de wet gedefinieerd is en die de rechter dus moet uitleggen. Welnu, de rechter is daar duidelijkin: Bitcoins zijn geen geld. De redenatie daarachter is echter lang en niet altijd even duidelijk.In het kort komt deze op het volgende neer.

Volgens de rechtbank kunnen geldsommen giraal en chartaal (contant) betaald worden, dus zouden Bitcoins in een van deze categorieën moeten vallen. De rechter concludeert allereerst dat er geen sprake is van giraal geld: hoewel de wallets waarin Bitcoins bewaard worden wel trekken hebben van een bank, gaan de Bitcoins niet over in het vermogen van de beheerder van de wallet (anders dan bij een bank). Deze omschrijving van de werking van Bitcoins door de rechter is overigens niet juist: wallets bevatten simpel gesteld namelijk geen Bitcoins, maar slechts de toegangscodes daarvoor.

Om chartaal geld te kunnen zijn moeten Bitcoins volgens de rechtbank “gangbaar geld” zijn. Gangbaar geld omvat niet alleen wettige betaalmiddelen, maar dit is wel een belangrijke indicator, aldus de rechtbank. En dan maakt de rechtbank zich er wel erg gemakkelijk (en ook niet logisch) vanaf: Bitcoins zijn geen wettig betaalmiddel, en dus ook geen geld. Die redenering klopt natuurlijk niet. Deze komt immers neer op een stelling als “niet alleen eenden zijn vogels, en dit is geen eend, dus geen vogel”.

Subsidiair betoogde de koper van de BItcoins nog dat hij dan op grond van het positieve contractbelang zijn reële schade vergoed dient te krijgen. Als hij de Bitcoins wel had ontvangen, had hij ze nu immers tegen een hoge prijs kunnen verkopen, of het nou geld is of niet. Dat is redelijk, ware het niet dat de koper wel erg lang heeft gewacht met het instellen van zijn vordering. De rechter bepaalde de schade van de koper uiteindelijk op de waarde van de Bitcoin op de dag dat hij de overeenkomst gedeeltelijk had ontbonden. Dat levert de koper uiteindelijk een schadevergoeding op van € 1,- per misgelopen Bitcoin – een stuk minder dan de ruim € 75,- waar hij op gehoopt had…