icon

Nederland kán importverbod instellen voor foie gras

Op sommige kerstmenu's staat dezer dagen vermoedelijk toch nog foie gras. Ondanks het feit dat algemeen bekend is dat dit product tot stand komt door gruwelijke dwangvoedering van ganzen en (voornamelijk) eenden, wordt het nog steeds gegeten. In Nederland weliswaar veel minder dan in zuidelijker gelegen landen, maar het is ook hier gewoon te koop en staat daarnaast nog op de kaart van menig restaurant.

In Nederland wordt geen foie gras geproduceerd. Dat zou ook niet mogen onder de geldende wetgeving op het gebied van dierenwelzijn. In het Besluit Welzijn Productiedieren staat bijvoorbeeld expliciet (artikel 4, lid 5) dat "het toegediende voeder en drinken alsmede de wijze van toediening […]het dier geen onnodig lijden of letsel toe [mag brengen]". En ook artikel 4, lid 4 is duidelijk: "Een dier krijgt een toereikende hoeveelheid gezond en voor de soort en de leeftijd geschikt voeder zodat het in goede gezondheid blijft en aan zijn voedingsbehoeften wordt voldaan." Wie dit plaatje van dwangvoedering ziet begrijpt wel dat de praktijk van dwangvoederen strijd zou opleveren met deze bepalingen.

Die bepalingen komen echter rechtstreeks uit Europese wet- en regelgeving, om precies te zijn uit artikel 14 van de bijlage bij Richtlijn 98/58 van de Europese Unie. Die richtlijn is óók toepasselijk in Frankrijk, Hongarije, België en andere EU-landen waar wél productie plaatsvindt. En net als in Nederland zal hij ook daar keurig zijn overgenomen in nationale wetgeving. Die regels kunnen in de praktijk echter genegeerd worden en de EU doet daar niets aan.

Dat zou de EU (specifiek: de Europese Commissie) wel moeten. Richtlijn 98/58 komt namelijk zelf weer voort uit een andere bron, namelijk uit de Europese conventie voor de bescherming van landbouwhuisdieren uit 1976. Dat is een verdrag dat buiten de EU tot stand gekomen is, namelijk vanuit de Raad van Europa (ook bekend van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens). Alle lidstaten van de EU én de EU zelf zijn partij bij dit verdrag. De Conventie voorziet in een vaste commissie, "The Standing Committee", die specifieke aanbevelingen kan doen ten aanzien van de behandeling van bepaalde diersoorten in de vee-industrie.

Welnu: daar hebben ze op het vlak van de foie gras productie niet lang mee gewacht! De Europese Richtlijn was net een jaar van kracht toen de Standing Committee op basis van onderzoek van EFSA (de eigen European Food Safety Authority van de EU) al concludeerde dat de behandeling van eenden en ganzen in strijd was met de Richtlijn. The Standing Committee stelde in 1999 direct aanbevelingen op om die situatie te repareren, waaronder:

  • stoppen met manieren van voederen die lijden, verwonding of ziekte teweeg brengen;
  • de productie niet uitbreiden naar nieuwe gebieden zo lang geen alternatieven voor dwangvoederen zijn gevonden (en daar actief naar op zoek gaan);
  • de vogels zodanig huisvesten dat ze zich behoorlijk kunnen bewegen.

De lidstaten en de EU hebben deze aanbevelingen aangenomen en de Europese Commissie heeft verklaard dat ze onderdeel zijn geworden van Europees Recht. Daarna is het echter pijnlijk stil gebleven (afgezien van de kokhalsgeluiden van eenden en ganzen, helaas). In een vandaag verschenen rapport van Wakker Dier wordt geconstateerd dat de Europese Commissie sinds 1999 nauwelijks iets heeft gedaan om te zorgen dat ze worden uitgevoerd.

Daarin zit de Europese Commissie fout. Op grond van artikel 5 van Richtlijn 98/58 is zij namelijk verplicht voorstellen in te dienen bij de Raad van de EU om aanbevelingen als deze uniform te doen toepassen binnen de EU. Dat is heden ten dage (bijna vijftien jaar later) nog niet gebeurd. Alleen op het vlak van de huisvesting is een stapje gezet: de akelige individuele kooien, waarin de eenden de laatste weken van hun leven vrijwel niet kunnen bewegen (lekker makkelijk bij het dwangvoederen) zijn sinds 2011 verboden. Maar Frankrijk heeft hier vijf jaar uitstel voor gekregen en in de overige landen wordt niet effectief opgetreden tegen overtreding van dit verbod.

Kortom: de EU komt de eigen regels niet na en het ziet er niet naar uit dat dit spoedig gaat veranderen. Europarlementariërs stellen kritische vragen; Nederland heeft de kwestie al zelfs al eens formeel aan de orde gesteld bij de Commissie. Maar deze gedraagt zich net als een eend doet wanneer de "gaveur" (de man met de dwangvoederpijp) eraan komt. Die draait en duikt weg en doet ondanks zijn zeer beperkte bewegingsvrijheid álles om de pijp te ontwijken. Zo ook de Commissie: men wéét dat men fout zit en kan eigenlijk geen kant op, maar draait en ontwijkt om het nemen van verder gaande maatregelen te kunnen voorkomen. Anders dan bij de eenden lukt dat vooralsnog. Maar uiteindelijk zal dit toch onhoudbaar moeten blijken.

Onder omstandigheden zoals die zich nu voordoen zijn lidstaten namelijk gerechtigd zelf actie te nemen. Nederland zou dat kunnen doen door een importverbod uit te vaardigen voor foie gras. Dat verdraagt zich vanzelfsprekend slecht met het vrije verkeer van goederen binnen de EU. Maar onder deze bijzondere omstandigheden (waar de EU zou moeten optreden, maar het zelf niet doet) kan het. Er kan daarbij een beroep worden gedaan op artikel 36 van het EU-verdrag dat een importverbod o.a. toestaat als dat gerechtvaardigd is uit hoofde van de gezondheid van mens of dier.

De kans is reëel dat Frankrijk het importverbod vervolgens zal aanvechten in een actie tegen Nederland bij het Hof van Justitie van de EU. Dat is echter alleen maar toe te juichen. Anders dan de bij de Commissie, die zich in de praktijk sterk laat leiden door politieke overwegingen, staat bij het Hof het Europese recht centraal. En dat recht laat eigenlijk maar één conclusie toe: dwangvoerdering en alle ellendige maatregelen die daar bij horen zijn verboden. Het wordt tijd dat het Hof de gelegenheid wordt geboden dit uit te spreken.

Juridisch zijn er geen reële beletselen. Nu alleen nog de politieke lef voor een importverbod.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Nederland kán importverbod instellen voor foie gras

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief