Vragen aan het HvJEU: Voor offline streamen een thuiskopievergoeding verschuldigd?

In artikel 16b en 16c van de Auteurswet is geregeld dat men enkele exemplaren van auteursrechtelijk beschermde werken mag maken voor eigen oefening, studie of gebruik, zolang dat gebruik geen commercieel oogmerk heeft. Een gekopieerd exemplaar voor eigen gebruik wordt een “thuiskopie” genoemd. Als aan alle voorwaarden wordt voldaan dan is voor die kopie geen toestemming nodig van de auteursrechthebbende. Wanneer die kopie wordt gemaakt op een fysieke drager, zoals een externe harddisk, telefoon of tablet, dan is men daarvoor een kleine vergoeding verschuldigd aan de auteursrechthebbende, de zogenoemde thuiskopievergoeding. Die vergoeding is verdisconteerd in de koopprijs van deze fysieke dragers. Zonder dat je daar erg in had, heb je dus waarschijnlijk al vaak een thuiskopievergoeding betaald.

Offline streamen

Verschillende streamingdiensten bieden tegenwoordig de mogelijkheid om “offline” te streamen. Dat houdt in dat muziek, een film of serie tijdelijk wordt gedownload op een apparaat zodat die op een ander moment offline kan worden beluisterd of bekeken. Meestal zijn daar door streamingdiensten beperkingen aan verbonden. Zo is een film of serie vaak tot uiterlijk dertig dagen na het downloaden offline beschikbaar. Bij het opzeggen van een abonnement vervalt natuurlijk logischerwijs ook de mogelijkheid om eerder gedownloade muziek of films te beluisteren of te bekijken.

HP tegen Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoeding

HP stelde zich in 2019 in een procedure tegen de Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoeding vanwege de voornoemde beperkingen op het standpunt dat offline kopieën van muziek en films, zoals die door streamingdiensten worden aangeboden, niet kwalificeren als thuiskopieën. In de optiek van HP hebben streamingdiensten namelijk de controle over die thuiskopieën en niet de eindgebruikers. Het standpunt van HP is natuurlijk niet verrassend voor een producent van laptops. Voor het bepalen van de hoogte van de thuiskopievergoeding van gegevensdragers is namelijk van belang hoe vaak er thuiskopieën op een bepaalde fysieke drager worden gemaakt.

De rechtbank Den Haag oordeelde in 2019 dat offline streaming copies (ook wel “tethered downloads” genoemd) vallen aan te merken als thuiskopieën in de zin van de Auteurswet. Het waren volgens de rechtbank namelijk feitelijk reproducties die worden gemaakt voor privégebruik. Dat men via de streamingdiensten ook al een licentievergoeding betaalt, deed volgens de rechtbank niet af aan het Nederlandse systeem van de thuiskopievergoeding. De rechtbank vond het ook niet nodig om hierover prejudiciële vragen te stellen het Hof van Justitie.

Gerechtshof Den Haag

In 2022 werd de zaak opnieuw voorgelegd aan het gerechtshof Den Haag. HP stelde zich op het standpunt dat een tethered download geen thuiskopie is omdat deze niet door een natuurlijk persoon en voor eigen gebruik wordt gemaakt. Technisch gezien is dat inderdaad het geval. De kopie wordt immers niet door de gebruiker gemaakt maar door de streamingdienst. De gebruiker hoeft enkel op de knop “download” te drukken en geeft daarmee in feite een instructie aan de streamingdienst. Artikel 16b van de Auteurswet – dat gaat over kopieën van muziek en digitale kopieën – vereist echter niet dat iemand zélf een kopie maakt. Men mag ook iemand anders opdracht geven om dat te doen.

Het gerechtshof stelt echter vast dat uit de parlementaire geschiedenis valt af te leiden dat een kopie wel zijn status van thuiskopie verliest wanneer die ander handelt met een commercieel oogmerk (lees: de streamingdienst). Het gerechtshof vernietigde daarom het eerder door de rechtbank Den Haag gewezen vonnis en verklaarde voor recht dat geen billijke compensatie is verschuldigd is voor offline streaming copies (tethered downloads).

Vragen Hof van Justitie

De zaak is in cassatie voorgelegd aan de Hoge Raad en die besloot op 17 mei om de onderstaande prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie. Het is dus aan het Hof van Justitie om hierover een knoop door te hakken.

1. Kan een reproductie met de kenmerken zoals hiervoor in 2.3 onder (i)-(iii) beschreven (offline streaming copy of tethered download), mede gelet op de driestappentoets (art. 5 lid 5 Auteursrechtrichtlijn), worden aangemerkt als een “reproductie (…) door een natuurlijke persoon voor privé-gebruik gemaakt, en zonder enig direct of indirect commercieel oogmerk” als bedoeld in art. 5 lid 2, onder b, Auteursrechtrichtlijn?
2. Is een nationale regeling op grond waarvan de uitzondering voor thuiskopieën niet mede offline streaming copies omvat, in overeenstemming met de doelstellingen van de Auteursrechtrichtlijn, waaronder een hoog niveau van auteursrechtbescherming, een rechtvaardig evenwicht tussen de belangen van de rechthebbende en de belangen van de gebruiker, en een coherente en techniekneutrale toepassing door de lidstaten van de beperkingen en restricties?

Wij volgen deze zaak en houden u van verdere ontwikkelingen op de hoogte!

Vragen?