Verkopen tweedehands e-boeken blijft (vooralsnog) toegestaan

Afgelopen zomer berichtten wij al over de zaak tussen Tom Kabinet, een online marktplaats voor tweedehands e-boeken, en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV), de brancheorganisatie van Nederlandse uitgevers. Heel in het kort: Tom Kabinet heeft afgelopen jaar een website opgezet waar iedereen legaal gekochte, maar uitgelezen e-boeken kan verkopen aan andere lezers – zoals dat lang, lang geleden ook met echte boeken gebeurde. Belangrijke voorwaarde is dat de verkoper zijn exemplaar van het e-boek uit zijn reader, computer of tablet verwijdert.

De uitgevers zijn, om begrijpelijke redenen, fel gekant tegen de verdere verkoop van digitale boeken, en hebben getracht Tom Kabinet in kort geding tot staking van haar dienst te dwingen. Dat lukte in eerste instantie niet: de rechtbank meende niet met zekerheid te kunnen zeggen of tweedehands e-boeken, net als tweedehands software (of, beter gezegd: softwarelicenties), mogen worden doorverkocht. Het standpunt van Tom Kabinet leek de rechtbank verdedigbaar, en aldus restte de uitgevers de gang naar het Hof.

Die gang hebben de uitgevers gemaakt, en het Hof Amsterdam heeft inmiddels uitspraak gedaan. De uitkomst? Het doorverkopen van e-boeken blijft toegestaan. Dat lijkt een overwinning voor Tom Kabinet, maar ook de uitgevers claimen de winst – en dat laatste lijkt vooralsnog terecht. Het Hof heeft namelijk, in navolging van de rechtbank, geoordeeld dat het er in kort geding niet zonder meer vanuit kan gaan dat de verdere verkoop van legaal gekochte e-boeken onrechtmatig is jegens de uitgevers. Bij die beslissing heeft het Hof met name gekeken of het UsedSoft-arrest, over de verkoop van tweedehands software, toepasbaar is op de verkoop van tweedehands e-boeken.

Het Hof kan die vraag echter niet definitief beantwoorden, omdat een kort geding daarvoor niet de juiste plaats is. Om zekerheid te krijgen zal de kwestie dus aan de bodemrechter moeten worden voorgelegd, die deze kwestie bovendien, anders dan het Hof in kort geding, door middel van het stellen van prejudiciële vragen aan het Europese Hof kan voorleggen. Dat lijkt in deze zaak ook wel gepast: het gaat hier in wezen om de vraag of de Europeesrechtelijke uitputtingsregel (volgens welke de eigenaar van een rechtmatig in het verkeer gebracht exemplaar van een auteursrechtelijk beschermd werk dit vrijelijk aan derden mag verkopen) ook van toepassing is op digitaal uitgebrachte werken.

Tot zover lijkt er dus (vooralsnog) niets aan de hand voor Tom Kabinet. Het voorgaande betreft echter alleen maar de vraag of legaal gekochte e-boeken mogen worden doorverkocht. Er daarin zit nu juist het probleem van de site: het is eigenlijk niet te verifiëren of een aangeboden e-boek legaal gedownload is, of afkomstig is uit een illegale bron. De uitgevers hebben aannemelijk kunnen maken dat op de site ook illegaal verkregen e-boeken worden aangeboden en verkocht. Daarmee vormt de site een relatief eenvoudige en lucratieve mogelijkheid om illegaal verkregen e-boeken door te verkopen. Zo faciliteert Tom Kabinet inbreuken op het auteursrecht, en dat is onrechtmatig tegenover de uitgevers. Een klassieke pyrrhusoverwinning voor Tom Kabinet dus.

Het Hof beslist dan ook dat Tom Kabinet dit onrechtmatig handelen jegens de uitgevers en hun auteurs moet staken, door niet langer een online dienst aan te bieden waarop illegaal gedownloade e-boeken kunnen worden verkocht. Aangezien er op dit moment geen reële mogelijkheid is om met zekerheid vast te stellen of een e-boek legaal of illegaal verkregen is, betekent deze uitspraak een voorlopig einde voor Tom Kabinet. De site heeft inmiddels gezegd wel door te gaan, maar met een kleiner aanbod van boeken met digitaal watermerk. Daarvan zou zeker zijn dat ze legaal verkregen zijn en niet vaker voor verkoop worden aangeboden. Ik ben benieuwd hoe Tom gaat controleren of zo'n boek niet buiten de site om is gekopieerd en verspreid.