Help, mijn kunstwerk komt niet tot zijn recht!

In een opmerkelijke uitspraak heeft de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Groningen jongstleden vrijdag de Gemeente Groningen veroordeeld de vloerbedekking van de Stadsschouwburg weer te herstellen in de kleur 'theaterrood'. Daarnaast moeten enkele donkerblauw geverfde wanden weer hersteld worden in de oorspronkelijke kleur wit. De reden? De nieuwe kleurstelling past niet bij de in de foyer aangebrachte plafondschildering. De kunstenares maakte op die grond bezwaar tegen de aangebrachte kleur-wijzigingen en de Voorzieningenrechter geeft haar daarin dus gelijk.
Opmerkelijk is dat de Gemeente van het kunstwerk zelf was afgebleven. Dat maakt volgens de Voorzieningenrechter echter niet uit. Weliswaar kan om die reden niet gesproken worden van een 'wijziging van het werk zelf', maar er is nog altijd wel een zodanige andere 'aantasting' van het werk dat de kunstenares zich daartegen kan verzetten. De plafondschildering was speciaal gemaakt voor de betreffende ruimte en vormde een geheel met de plafondschildering in de grote zaal, die door dezelfde kunstenares is gemaakt. Naar het oordeel van de Voorzieningen-rechter ontleent het kunstwerk zijn betekenis in belangrijke mate aan de omgeving en vormt het daarmee een eenheid in kunstzinnige zin. Die eenheid is nu doorbroken omdat het deel in de grote zaal zich in een 'theaterrode' omgeving bevindt en het deel in de hal/foyer in een omgeving met drie kleuren blauw. Bovendien had de kunstenares zich mede laten leiden door de omgeving – waaronder de kleuren van de stoelbekleding, vloerbedekking, wanden en plafond, iets waarvan de Gemeente op de hoogte was.

De uitspraak van de Voorzieningenrechter staat niet geheel op zichzelf. Al eerder waren uitspraken gedaan over een kunstwerk in relatie tot een veranderde omgeving. Zo moest de Gemeente Dronten al eens een aanpassing in De Meerpaal gedeeltelijk ongedaan maken omdat een wandtapijt daardoor 'te hoog' uitkwam. En het Architectuurinstituut in Rotterdam mocht de pilaren onder het NAi gebouw niet kunstzinnig laten beschilderen omdat daardoor een lichtkunstwerk niet meer goed tot zijn recht kwam.
In al deze uitspraken zijn de zogenaamde 'persoonlijkheids-rechten' van de kunstenaar in het geding. Dit zijn rechten die aan de kunstenaar toekomen naast zijn auteursrecht. Anders dan bij het auteursrecht gaat het daarbij niet om de exploitatie van het werk maar om de band tussen het werk en de schepper daarvan. Zo heeft de kunstenaar recht op respect: er mag niet zomaar met zijn kunstwerk worden gesold. De onderhavige uitspraak toont weer eens aan dat van zulk 'sollen' ook sprake kan zijn als de omgeving van het werk wordt veranderd.