Hoge Raad in Heiploeg-zaak: werknemers genieten bescherming bij pre-pack
Op 6 oktober 2023 heeft de Hoge Raad uitspraak (ECLI:NL:HR:2023:1372) gedaan in de Heiploeg-zaak, waarin de vraag centraal stond of de positie van werknemers wordt beschermd bij een door een pre-pack voorbereide overgang van onderneming. In deze blog bespreken wij het antwoord van de Hoge Raad op die vraag.
Over de pre-pack en de Heiploeg-zaak schreven wij eerder deze blogs (1,2,3,4).
Hoofdregel
De hoofdregel van art. 7:662 e.v. BW is dat werknemers in geval van een overgang van onderneming worden beschermd tegen ontslag en tegen een wijziging ten nadele van hun arbeidsvoorwaarden. In dat geval gaan alle werknemers van rechtswege over naar de nieuwe ondernemer met behoud van de arbeidsvoorwaarden die bij de vorige ondernemer golden.
Faillissementsuitzondering
Volgens artikel 7:666 sub a BW geldt deze hoofdregel niet wanneer de werkgever in staat van faillissement is verklaard en de onderneming tot de boedel behoort (vereiste 1). Daaruit lijkt te volgen dat iedere doorstart na faillissement valt onder de faillissementsuitzondering waarop de hoofdregel niet van toepassing is. De Nederlandse wetgever heeft echter bij implementatie van de Europese richtlijn waar deze beschermingsbepalingen uit afkomstig zijn, twee (andere) belangrijke vereisten van de faillissementsuitzondering in de tekst van het artikel achterwege gelaten, namelijk dat de faillissementsprocedure moet zijn ingeleid met het oog op liquidatie van het vermogen van de onderneming (vereiste 2) onder toezicht van een bevoegde overheidsinstantie (vereiste 3).
Valt de pre-pack onder de hoofdregel of onder de faillissementsuitzondering?
Een pre-pack is kortweg een (vooralsnog) niet in de wet verankerde procedure waarin voorafgaand aan een voorzienbaar faillissement onder leiding van een beoogd curator en onder toeziend oog van een beoogd rechter-commissaris een doorstart na faillissement reeds voor faillietverklaring uitvoerig is voorbereid. Om te kunnen beoordelen of de pre-pack aan voornoemde drie vereisten voldoet en dus onder de faillissementsuitzondering valt, heeft de Hoge Raad het Hof van Justitie middels prejudiciële vragen om nadere uitleg verzocht (zie daarover onze eerdere blog).
In relatie tot de pre-pack heeft het Hof van Justitie nadere gezichtspunten gegeven.
Vereiste 2: Een pre-pack voldoet volgens het HvJEU aan het vereiste dat deze is ingeleid met het oog op liquidatie van het vermogen van de onderneming wanneer:
- de voorbereiding van de doorstart voorafgaand aan het faillissement de liquidatie na datum faillissement beoogt te vergemakkelijken;
- het doel van de procedure is om een liquidatie van de draaiende onderneming te vergemakkelijken, waarbij een zo hoog mogelijke opbrengst voor de gezamenlijke schuldeisers wordt gerealiseerd en de werkgelegenheid zo veel mogelijk blijft behouden; en
- de procedure is geregeld in wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen.
Vereiste 3: Een pre-packprocedure voldoet volgens het HvJEU aan het vereiste dat deze onder toezicht staat van een bevoegde overheidsinstantie, wanneer:
- een beoogd curator de overgang van onderneming heeft voorbereid;
- een beoogd rechter-commissaris toezicht houdt op de beoogd curator;
- de doorstartovereenkomst is gesloten en uitgevoerd na de faillietverklaring; en
- de procedure is geregeld in wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen.
Naar aanleiding van het antwoord van het HvJEU concludeert de Hoge Raad in zijn arrest van 6 oktober 2023 dat niet is voldaan aan de (harde) eis dat de procedure is geregeld in wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen, nu de pre-packprocedure niet wettelijk is verankerd en noch de beoogd curator noch de beoogd rechter-commissaris wettelijke bevoegdheden hebben.
Daarmee voldoet de pre-pack niet aan vereisten 2 en 3 van de faillissementsuitzondering en blijft de hoofdregel van toepassing. Dat betekent dat de werknemers van Heiploeg worden beschermd tegen ontslag en tegen een wijziging ten nadele van hun arbeidsvoorwaarden.
Afsluiting
Totdat de pre-packprocedure zal zijn geregeld in wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen zal de pre-pack niet onder de faillissementsuitzondering kunnen vallen en worden werknemers bij overgang van onderneming beschermd. De wetgever is nu aan zet om daar verandering in te brengen.