Lucia Tellegen, 12 oktober 2023

Vlaardingen-II: Meer duidelijkheid over aanvraagprocedure schaarse vergunning

Met een uitspraak van 10 mei 2023 (ECLI:NL:RVS:2023:1830) heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State weer een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de soap over de vergunning voor een speelautomatenhal in Vlaardingen.

In Vlaardingen is beleidsmatig één vergunning beschikbaar voor een speelautomatenhal. In een uitspraak uit 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:2927) oordeelde de Afdeling dat de gemeente Vlaardingen deze vergunning transparant moet verdelen. Naar nationaal recht bestaat er een rechtsnorm die ertoe strekt dat bij de verlening van schaarse vergunningen reële ruimte moet worden geboden voor (potentiële) gegadigden om naar de beschikbare vergunning(en) mee te dingen. Deze rechtsnorm is gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel en strekt tot het bieden van gelijke kansen. Belangrijk detail voor de fijnproevers: op regelgeving omtrent speelautomatenhallen is de Dienstenrichtlijn niet van toepassing.

Eén en ander leidde ertoe dat de gemeente Vlaardingen in 2017 een nieuwe selectieprocedure op poten heeft gezet. Potentiële gegadigden kregen zes weken de tijd om een aanvraag in te dienen. Er waren twee partijen die een aanvraag indienden, maar beide aanvragen bleken incompleet. Daarom hebben beide partijen twee weken gekregen om de aanvraag aan te vullen, wat maar één partij is gelukt. Die partij verkreeg daarop de felbegeerde vergunning. De verliezende partij spande daarop een rechtszaak aan die culmineerde in de bovengenoemde uitspraak. De inhoud daarvan vormt weer een nieuw puzzelstuk in de legkaart van het nationale recht over schaarste.

Bekendmaking en openstelling aanvraag procedure

De Afdeling wijst er op dat bij de bekendmaking van de nadere regels over de wijze en op welk moment de gelegenheid tot mededinging wordt geboden, een zogenaamd concretiserend besluit van algemene strekking is. Dat is een besluit die zich niet tot een of meer belanghebbenden richt. Dit betekent dat de kennisgeving plaatsvindt in een van overheidswege uitgegeven (elektronisch) blad (artikel 3:42 lid 2 Awb (oud)) tenzij bij wettelijk voorschrift anders bepaald.

De gemeente had in een wettelijk voorschrift voorzien door in de Verordening aan te geven dat ten aanzien van onder andere de wijze van bekendmaking nadere regels zouden worden opgesteld. In die nadere regels is opgenomen dat de bekendmaking op de gemeentelijke website zou plaatsvinden. De Afdeling oordeelt dat de gemeente aan de wettelijke bekendmakingsvereisten heeft voldaan.

Aanvraagtermijn

Om gelijke kansen te realiseren, moet het bestuur een passende mate van openbaarheid verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de schaarse vergunning, de verdelingsprocedure, het aanvraagtijdvak en de toe te passen criteria. Het bestuur moet hierover tijdig voorafgaand aan de start van de aanvraagprocedure duidelijkheid scheppen, door informatie over deze aspecten bekend te maken via een zodanig medium dat potentiële gegadigden daarvan kennis kunnen nemen.

Interessant is dat de Afdeling in dit kader uitdrukkelijk benoemt dat de gemeente niet van tevoren kenbaar hoefde te maken op welke locaties en onder welke voorwaarden het een ontheffing van het bestemmingsplan had willen verlenen. De Afdeling geeft aan dat er geen koppeling is tussen het vergunningenregime voor de exploitatie en het ruimtelijke vergunningenregime. Het laatstgenoemde is dan ook geen verdeelinstrument bij de toedeling van een schaars recht.

Voor het antwoord op de vraag of de lengte van de aanvraagtermijn redelijk is en of potentiële gegadigden daadwerkelijk de kans hebben om mee te dingen naar een vergunning, is de positie waarin potentiële gegadigden ten tijde van de start van de aanvraagprocedure verkeren, niet van belang. Het gaat erom dat alle potentiële gegadigden gelijke kansen hebben om mee te dingen naar de vergunning.

De gemeente had de verdelingscriteria slechts één dag voor de start van het aanvraagtijdvak van zes weken bekendgemaakt. Binnen die zes weken moesten potentiële gegadigden onder andere kunnen aantonen dat zij over een geschikt pand beschikken. De Afdeling oordeelt dat de termijn van zes weken op zichzelf voldoende is voor het indienen van een complete aanvraag, maar dat potentiële gegadigden zich wel gedurende een periode daarop moeten kunnen voorbereiden. Daarin schoot het verdelingssysteem van de gemeente Vlaardingen tekort.

Medebewind en onderzoeksplicht

Als kers op de taart geeft de Afdeling ons ook nog een inhoudelijke overweging over de grenzen van medebewind. Van medebewind is sprake als lagere overheden verplicht zijn om medewerking te geven aan de uitvoering van regelingen van de hogere overheid. In de onderhavige kwestie heeft de Rijksoverheid in de Wet op de kansspelen de gemeenten de opdracht gegeven om een exploitatievergunningenstelsel te hanteren voor speelautomatenhallen. Gemeenten mogen met dat stelsel echter geen ander belang behartigen dan het belang dat de Wet op de kansspelen behartigt. En dat is het belang van het beschermen en waarborgen van de openbare orde, veiligheid en zedelijkheid en de eisen die voortvloeien uit het verslavingspreventiebeleid.

De vraag rees of de gemeente Vlaardingen van exploitanten mocht eisen dat de speelautomatenhal onderdeel moest zijn van een breder amusementsbedrijf. De Afdeling laat de gemeente Vlaardingen niet wegkomen met de stelling dat een dergelijk concept in het belang van de openbare orde is. Hoewel dit belang wel binnen het kader van de Wok blijft, had de gemeente Vlaardingen die stelling met onderzoek moeten onderbouwen. Aan deze eis kleefde daarom een motiveringsgebrek.

Hieruit volgt dat in het geval van medebewind, de hogere regelgeving kan beperken welke eisen aan schaarse vergunningen kunnen worden gesteld. Deze eisen moeten goed onderbouwd worden.