Laatste kans voor kantoren met baliefunctie langs de Amsterdamse grachten

Eerder schreven wij dat het gemeentebestuur van Amsterdam bekend heeft gemaakt het voornemen te hebben een (paraplu)bestemmingsplan ‘kantoren met baliefunctie’ voor te bereiden die ziet op het weren van kantoren met baliefunctie langs grachten en waterwegen in de binnenstad. Op dit moment zijn langs de waterwegen in de binnenstad kantoren met baliefunctie op vele plaatsen toestaan. In bestemmingsplan ‘Postcodegebied 1012’ wordt een kantoor met baliefunctie omschreven als: “een kantoor met een publieksaantrekkende hoofdfunctie, zoals een bank, postkantoor, gemeentehuis, reisbureau en dergelijke, met uitzondering van geldwisselkantoren en telefoneerinrichtingen”. Een groot deel van de binnen dit bestemmingsplan gelegen gronden heeft de bestemming ‘Centrum’ of ‘Gemengd’. Op deze gronden is het (in de eerste bouwlaag of het volledige gebouw) toegestaan om een kantoor met baliefunctie te exploiteren. In andere bestemmingsplannen die gelden in de binnenstad, zoals bijvoorbeeld de bestemmingsplannen ‘Nieuwmarkt’, ‘Zuidelijke Binnenstad’ en ‘Westelijke Binnenstad’ zijn soortgelijke bepalingen opgenomen.

Wat verstaan moet worden onder ‘kantoor met baliefunctie’ is niet beperkt tot de functies die in het bestemmingsplan zijn genoemd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft bepaald dat bijvoorbeeld ook een ticketverkoopkantoor past binnen de definitie van kantoor met baliefunctie.

Inmiddels is het gemeentebestuur dus voornemens om kantoren met baliefunctie langs de waterwegen in de binnenstad aan banden te leggen. Eerder trok het gemeentebestuur al ten strijde tegen toeristenwinkels in het centrum door vaststelling van het bestemmingsplan Winkeldiversiteit Centrum. Met bestemmingsplan Winkeldiversiteit Centrum werd het vestigen van nieuwe ticketverkoopkantoren ook al verboden. Destijds werd voorafgaand aan het bestemmingsplan een voorbereidingsbesluit genomen, wat een direct verbod inhield voor de opening van nieuwe toeristenwinkels, vooruitlopend op het nieuwe bestemmingsplan.

In het onderhavige geval is gekozen voor een andere werkwijze, en is geen direct verbod uitgevaardigd voor nieuwe kantoren met baliefunctie langs de grachten. Dit betekent dat nieuwe kantoren met baliefunctie, daar waar het huidige bestemmingsplan dat toestaat (en ook geen sprake is van strijd met bestemmingsplan Winkeldiversiteit Centrum), ondanks het door het gemeentebestuur gepubliceerde voornemen nog altijd toegestaan zijn.

Stilzitten loont in dit geval zeker niet. Een aanspraak op planschadevergoeding door het verliezen van gebruiksmogelijkheden zal door het bekend maken van het voornemen van het gemeentebestuur vrijwel zeker verloren gaan. Het is vaste rechtspraak bij planschadezaken dat een eigenaar slechts dan aanspraak heeft op vergoeding van planschade wegens het vervallen van gebruiksmogelijkheden op zijn perceel, indien in de periode waarin voortekenen bestonden van de kans dat het planologische regime in nadelige zin zou veranderen, concrete pogingen in het werk zijn gesteld om die mogelijkheden te benutten. Blijft de eigenaar toch stilzitten, dan is dat verwijtbaar en is sprake van passieve risicoaanvaarding waarmee de planschadeaanspraak verloren gaat. Uiteraard moet de termijn van voorzienbaarheid voldoende lang zijn om daadwerkelijk een concrete poging te doen. In zijn algemeenheid geldt dat hoe complexer de situatie, hoe langer de termijn is die de eigenaar toekomt om een concrete poging te doen.

Indien het gewenst is om een kantoor met baliefunctie in gebruik te nemen langs een waterweg in de binnenstad van Amsterdam is ons advies om dit zo snel mogelijk te doen en e.e.a. goed te documenteren. Wie later niet kan aantonen dat het gebruik al vóór inwerkingtreding van het nieuwe bestemmingsplan werd aangevangen loopt het risico dat er handhavend wordt opgetreden en het gebruik alsnog moet worden gestaakt.