Groei toeristenwinkels in Amsterdamse binnenstad voorlopig aan banden gelegd

Burgemeester en wethouders van Amsterdam hebben op 5 oktober 2017 bekend gemaakt dat de gemeenteraad op 27 september 2017 een voorbereidingsbesluit heeft genomen voor het postcodegebied 1012 en een aantal andere in stadsdeel Centrum gelegen straten. Het voorbereidingsbesluit heeft tot doel de diversiteit van het winkel- en voorzieningenaanbod te beschermen door verdere groei van op toeristen gerichte winkels en voorzieningen en eetwinkels en mengformules in winkels met een voedselwarenassortiment tegen te gaan. Daarbij zal worden gelet op reclame-uiting, presentatie, assortiment, bedrijfsvoering en of winkels etenswaren voor directe consumptie verstrekken. Het voorbereidingsbesluit treedt direct in werking en daartegen kan geen bezwaar of beroep worden ingesteld.

Voor de gronden waarop het voorbereidingsbesluit betrekking heeft geldt dat het gebruik daarvan zonder ontheffing van burgemeester en wethouders niet mag worden gewijzigd naar het verboden gebruik. Bestaand gebruik mag worden voortgezet. Een voorbereidingsbesluit geldt één jaar, het verbod kan vervolgens worden overgenomen door het ter inzage leggen van een ontwerpbestemmingsplan (of het vaststellen van een beheersverordening).

Tegen het ontwerpbestemmingsplan kan een zienswijze worden ingediend en vervolgens kan tegen de vaststelling daarvan beroep worden ingesteld. Als het nieuwe bestemmingsplan in werking is getreden zal het op toeristen gerichte gebruik daarin niet zijn toegestaan. Haalt het bestemmingsplan de eindstreep niet, dan 'herleeft' het oude bestemmingsplan en is het gebruik weer toegestaan. Een definitief einde voor toeristenwinkels is het voorbereidingsbesluit dus nog niet.

Een van de onderwerpen waarop het nieuwe bestemmingsplan wellicht zou kunnen struikelen is de Europese Dienstenrichtlijn. Over de vraag of assortimentsbeperkingen voor detailhandel in ruimtelijke plannen in strijd is met de Dienstenrichtlijn heeft de Raad van State prejudiciële vragen gesteld aan Hof van Justitie. Recent is in deze zaak een conclusie uitgebracht door de advocaat-generaal bij het Hof van Justitie. De advocaat-generaal concludeert kort gezegd dat de Dienstenrichtlijn in de betreffende zaak van toepassing is en er beperkingen gelden voor het opnemen van assortimentsbeperkingen in het betreffende bestemmingsplan. Onder voorwaarden kunnen volgens de advocaat-generaal wel assortimentsbeperkingen worden opgenomen, namelijk als zij niet discriminatoir zijn, gerechtvaardigd om een dwingende reden van algemeen belang en evenredig. Indien deze definitie wordt gevolgd, lijkt het (afhankelijk van de onderbouwing daarvan) niet onmogelijk om toeristenwinkels in een bestemmingsplan te verbieden zonder dat dit in strijd is met de Dienstenrichtlijn. De uitspraken van het Hof van Justitie en de Raad van State zullen moeten worden afgewacht voor het definitieve oordeel.