Bestuursrechtelijk handhaven van noodverordeningen mogelijk door Tijdelijke wet COVID-19

Vandaag, 24 april 2020, is de Tijdelijke wet COVID-19 inwerking getreden. Eerder stipten wij de civielrechtelijke onderwerpen van deze wet al aan en ook schreven wij al over de wijzigingen in de Tijdelijke wet COVID-19 ten aanzien van de VvE vergadering. In deze blog wordt de in de Tijdelijke wet COVID-19 opgenomen mogelijkheid om de noodverordeningen bestuursrechtelijk te handhaven besproken.

Eerder schreven wij al dat de op dit moment geldende maatregelen om de coronacrisis te bestrijden zijn verwerkt in 25 noodverordeningen van verschillende veiligheidsregio’s. In deze noodverordeningen zijn onder andere de maatregelen opgenomen dat geen evenementen mogen plaatsvinden waarbij meer dan 100 mensen gelijktijdig samenkomen, de sluiting van restaurants en cafés, sportaccommodaties, etc. Tot op heden was echter nog niet de bestuursrechtelijke handhaving van deze noodverordeningen geregeld. Het was wel mogelijk om de noodverordening strafrechtelijk te handhaven, door op grond van artikel 443 Wetboek van Strafrecht boetes uit te delen. Maar bijvoorbeeld het direct een restaurant sluiten behoorde nog niet tot de mogelijkheden, daar is een bevoegdheid tot bestuursrechtelijke handhaving voor nodig.

Artikel 39 Wet veiligheidsregio’s bepaalt dat in geval van een ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis uitsluitend de voorzitter van de veiligheidsregio de bevoegdheid ten behoeve van de rampenbestrijding en crisisbeheersing in de betrokken gemeenten heeft. In artikel 125 Gemeentewet is bepaald dat de bevoegdheid tot het opleggen van een last onder bestuursdwang wordt uitgeoefend door de burgemeester indien de last dient tot handhaving van regels welke hij uitvoert. In artikel 39 Wet veiligheidsregio’s staat welke bevoegdheden de voorzitter van de veiligheidsregio heeft. In dit artikel wordt voor de bevoegdheden van de voorzitter naar veel artikelen van de Gemeentewet verwezen, maar niet naar artikel 125 Gemeentewet. De voorzitter van de veiligheidsregio kan dus niet bestuursrechtelijk handhaven, maar de burgemeesters ook niet. Bestuursrechtelijk handhaven van de noodverordeningen was dus nog niet mogelijk.

Om het hiervoor besproken probleem te verhelpen wordt het met artikel 34 van de Tijdelijke wet COVID-19 voor de voorzitter van de veiligheidsregio mogelijk om een last onder bestuursdwang en een last onder dwangsom op te leggen bij de handhaving van de regels die hij in zijn hoedanigheid uitvoert. Een mogelijke vorm van handhaving door middel van bestuursdwang is bijvoorbeeld de onmiddellijke sluiting van een kroeg. Door het opleggen van een dwangsom kan het bevoegd gezag eisen dat een restaurant zijn deuren sluit, of anders zal per tijdseenheid (bijvoorbeeld één dag) een dwangsom verbeurd raken die het restaurant moet betalen als uiteindelijk niet tot sluiting is overgegaan.

Het is voor de voorzitter van de veiligheidsregio ook mogelijk om de bevoegdheid tot het bestuursrechtelijk handhaven te mandateren (dit is de bevoegdheid om een ander een besluit in naam van het bevoegde orgaan te laten nemen). Deze bevoegdheid is niet onbegrensd, mandateren is bijvoorbeeld niet mogelijk indien de aard van de bevoegdheid zich hiertegen verzet. De voorzitter kan bijvoorbeeld deze bevoegdheid mandateren aan de burgemeester, op deze manier kan de burgemeester de noodverordening handhaven. De voorzitter is wel uiteindelijk de verantwoordelijke, ook als de burgemeester in zijn naam het besluit heeft genomen.

De spoedwet geldt in beginsel tot 1 september 2020. Het is blijkens de memorie van toelichting overigens de bedoeling dat het hiervoor besproken artikel van de Tijdelijke Wet COVID-19 permanent in de Wet veiligheidsregio’s wordt opgenomen.

Marcel Beekman is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.