Bestuurlijk stelsel Amsterdam verandert definitief

De kogel is door de kerk: vorige week is met een kleine meerderheid van alleen de drie coalitiepartijen het voorstel tot wijziging van het bestuurlijk stelsel aangenomen in de raadsvergadering. Dit betekent dat de inwoners van Amsterdam op 21 maart 2018 zowel een kandidaat voor de gemeenteraad als een kandidaat voor de stadsdeelcommissie kiezen. Mijn oud-collega Marjet van Bezooijen blogde eerder al over de plannen het bestuurlijk stelsel te wijzigen en het rapport van de commissie Brenninkmeijer waarin was geadviseerde deze plannen niet door te voeren.

Het gewijzigde bestuurlijk stelsel is geïnitieerd nadat een onafhankelijke commissie had vastgesteld dat de bestuurscultuur in de stad te lijden heeft onder de onduidelijkheid in het huidige systeem van bestuurscommissies. Wat zijn dan de verschillen tussen het huidige bestuurlijk stelsel en het toekomstig bestuurlijk stelsel en welke bezwaren bestaan er tegen het toekomstig bestuurlijk stelsel?

Het toekomstige systeem

Het systeem dat vanaf 2014 tot op heden is gehanteerd, bestond uit gekozen bestuurscommissies. Deze bestuurscommissies bestaan uit een dagelijks bestuur dat het beleid van de centrale stad (de gemeenteraad en het college van B&W) uitvoert, en een algemeen bestuur dat het beleid van het dagelijks bestuur controleert.

In het nieuwe bestuurlijk stelsel zal sprake zijn van een gemeenteraad, 7 stadsdelen met een dagelijks bestuur en 22 stadsdeelcommissies. De gemeenteraad zal, samen met de stadsdeelcommissies worden verkozen tijdens de verkiezingen in 2018. Het dagelijks bestuur van de stadsdelen zal na de gemeenteraadsverkiezingen benoemd worden door het college van burgemeester en wethouders. Hiermee neemt Amsterdam dus afscheid van de gekozen stadsdeelbestuurders en worden zij vervangen door ambtelijke bestuurders.

De 22 stadsdeelcommissies zullen in het leven worden geroepen om ‘de belangen van Amsterdammers op lokaal niveau te behartigen’. Bewoners van de 22 aangewezen gebieden kunnen zich hiervoor verkiesbaar stellen. Per gebied nemen minimaal 4 en maximaal 6 bewoners deel.

De stadsdeelcommissies zullen gevraagd en ongevraagd adviezen uitbrengen, die het dagelijks bestuur, het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad betrekken bij de besluitvorming. Een advies is zwaarwegend als het een meerderheid heeft binnen de stadsdeelcommissie. Als het dagelijks bestuur af wil wijken van de adviezen, zal zij dit gemotiveerd doen. Als het advies niet wordt gevolgd zonder gemotiveerd af te wijken, of als het dagelijks bestuur onterecht geen advies heeft gevraagd aan de stadsdeelcommissie(s), kunnen de stadsdeelcommissies dit aandragen voor agendering in de raadscommissie. Volgens het huidige college van burgemeester en wethouders vormen de stadsdeelcommissies hiermee een belangrijke schakel in de besluitvorming. Het is echter afwachten hoe het dagelijks bestuur en de gemeenteraad daadwerkelijk om zullen gaan met de adviezen van de stadsdeelcommissies.

Bezwaren

Er is echter ook veel kritiek op het deze wijziging in het bestuurlijk stelsel. Zo zouden de leden van de stadsdeelcommissies wel worden gekozen, maar hebben zij in de praktijk weinig te zeggen omdat zij slechts adviezen kunnen uitbrengen. Op die manier verdwijnt een democratisch gelegitimeerde tegenmacht.

Ook is het de bedoeling dat betrokken buurtbewoners zich verkiesbaar zullen stellen, maar de vrees is dat in de praktijk de gevestigde partijen een grote voorsprong zullen hebben. Het gros van de kiezers zal uiteindelijk voor het gemak toch een stem uitbrengen op de partij die ook voor de verkiezingen van de gemeenteraad op hun stem kan rekenen.

Bovendien zal vanaf maart 2018 zal alle macht weer in de Stopera komen te liggen. De huidige bestuurscommissies hebben nu nog een eigen budget en zij mogen zelfstandig besluiten nemen. De toekomstige stadsdeelcommissies zullen slechts mogen adviseren. De huidige ‘mini-gemeenteraden’ op stadsdeelniveau verdwijnen dus. Bovendien worden de gekozen stadsdeelbestuurders zoals gezegd ingewisseld voor ambtelijke stadsdeelbestuurders.

Conclusie

Ondanks de afgenomen democratische legitimiteit van bestuurders die daadwerkelijk iets te zeggen hebben, zullen we het beste moeten maken van het nieuwe bestuurlijk stelsel. Veel wordt gesproken over de vraag of er wel voldoende draagvlak is om de stadsdeelcommissies te kunnen vullen. Bent u dus een betrokken buurtbewoner en wilt u toch in meer of mindere mate invloed uitoefenen op de beslissingen van de centrale stad? Stel u dan verkiesbaar!

Nicky Loekemeijer is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.