Rechtbank Noord-Nederland: NAM aansprakelijk immateriële schade

Dat de gaswinning niet slechts voor profijt zorgt, maar ook schadelijke gevolgen kan hebben in de vorm van bodemdaling en aardbevingen, is niet langer voorwerp van geschil. Schademeldingen die verband houden met de bedrijfsactiviteiten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), lijken onderdeel van de dagelijkse realiteit in het noorden des lands.

Deze aardbevingen kunnen als ‘man-made industrial hazards’ voor een materiele en immateriële aantasting van het woongenot zorgen. De materiele aantasting van het woongenot ziet zowel op fysieke schade aan de woning, zoals scheuren, als op waardedaling van de woning. De immateriële aantasting van het woongenot heeft mogelijk nog grotere gevolgen dan de materiele aantasting. Gestutte huizen en scheuren in gebouwen, inclusief scholen en cultureel erfgoed, zorgen bij de inwoners van Groningen voor gevoelens van onveiligheid, frustratie, onzekerheid en angst voor de toekomst.

Over de gevoelens van onveiligheid en het recht op een immateriële schadevergoeding wees de rechtbank Noord-Nederland op 1 maart 2017 vonnis (ECLI:NL:RBNNE:2017:715). In deze zaak vorderden 127 eisers een verklaring voor recht inhoudende dat de NAM en de Staat hoofdelijk aansprakelijk zijn voor door eisers geleden immateriële schade als gevolg van de aardbevingen.

De rechtbank overwoog dat de door de aardbevingen veroorzaakte overlast – schade aan woningen en gevoelens van angst – gezien de aard, ernst en duur daarvan de grenzen van ‘gewone’ hinder overschrijdt en een inbreuk vormt op het eigendomsrecht en het recht op ongestoord woongenot van de gedupeerden. De rechtbank acht de NAM op grond van artikel 6:162 BW aansprakelijk voor de schade die de gedupeerden door de onrechtmatige overlast lijden. Dat de NAM de in de instemmingsbesluiten toegestane hoeveelheid gaswinning niet heeft overschreden, doet daar volgens de rechtbank niet aan af. De NAM wordt zelf verantwoordelijk geacht voor de schade als gevolg van haar bedrijfsactiviteiten.

Na het vaststellen van de aansprakelijkheid van de NAM komt de vraag aan de orde of immateriële schade ook voor vergoeding in aanmerking komt. In tegenstelling tot de regelingen in andere Europese landen, ligt de lat voor toekenning van immateriële schadevergoedingen in Nederland hoog. Volgens de wetgever dient de rechter terughoudend te zijn, zowel voor wat betreft de vraag of sprake is van een aantasting in de persoon als de omvang van het toe te wijzen bedrag. Uit artikel 6:95 jo. 6:106 lid 1 sub b BW volgt dat immateriële schade slechts voor vergoeding in aanmerking komt indien de benadeelde lichamelijk letsel heeft opgelopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Eisers stellen dat zij door de aardbevingen en de gevolgen daarvan op andere wijze in hun persoon zijn aangetast.

De rechtbank overweegt dat de NAM een ernstige inbreuk op een fundamenteel persoonlijkheidsrecht, het recht op een ongestoord woongenot, maakt dat leidt tot aantasting in de persoon bij degenen die daardoor kampen met gevoelens van angst, zorg en psychisch onbehagen. Dat er (wellicht) geen sprake is van geestelijk letsel, doet daar volgens de rechtbank niet aan af. Kortom, immateriële schade komt voor vergoeding in aanmerking.

Hoe nu verder? Nu de aansprakelijkheid van de NAM in de hoofdprocedure is vastgesteld, is het de vraag in hoeverre de aansprakelijkheid in individuele gevallen een vergoeding voor immateriële schade rechtvaardigt. De rechter zal in een aparte procedure (schadestaatprocedure) per eiser aan de hand van alle omstandigheden van het geval de hoogte van een eventuele schadevergoeding moeten bepalen. Duidelijkheid voor de gedupeerden laat (voorlopig) nog op zich wachten.

Dominique de Haas is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.