Ziin en onzin over het ontkennen van de Holocaust

Belediging blijft deze week een actueel thema in de politiek. Als de politici het deze week niet zelf al deden, deden ze er uitspraken over die tot beroering leidden. Zo ook de uitspraak van Marc Rutte, die er volgens de media voor zou hebben gepleit het ontkennen van de Holocaust niet langer strafbaar te stellen, en de vrijheid van meningsuiting te verruimen (hij droeg het voorbeeld zelf niet aan maar gaf antwoord op een vraag erover).

De berichtgeving over de uitspraken doet vermoeden dat het op dit moment strafbaar zou zijn de Holocaust te ontkennen. Is dat zo? Nee en ja. Nee, onze wetten kennen geen aparte bepaling dat het ontkennen van de Holocaust strafbaar is. Ja, want de Hoge Raad heeft in 1997 definitief bevestigd dat het ontkennen van de Holocaust valt onder art. 137 c. en e. van het Wetboek van Strafrecht, waarin (kort gezegd) strafbaar is gesteld het beledigen van een groep mensen wegens ras, godsdienst of levensovertuiging, seksuele gerichtheid, of handicap.

In een reactie op het tumult over zijn uitspraken zegt Rutte (waarschijnlijk terecht) dat die uitspraken uit hun verband zijn gerukt; hij zegt dat hij vindt dat als een studeerkamergeleerde zo'n uitspraak zou doen zonder bijbedoelingen, dat straffeloos zou moeten kunnen. Op zich is dat natuurlijk een te verdedigen standpunt – het is ten slotte niet voor de hand liggend om een enkele uitspraak al te verbieden – maar toch is het vreemd dat Rutte dat zegt.

Zo'n enkele uitspraak – een “blote ontkenning”, zal ik maar zeggen, dus zonder bijbedoeling te kwetsen of te beledigen – is naar de letter van wat de Hoge Raad oordeelt namelijk nu al niet strafbaar. De veroordelingen destijds golden namelijk (strikt genomen) niet de ontkenning van de Holocaust, maar de manier waarop die waren verwoord. Echter: de ontkenning van de Holocaust gebeurt in negen van de tien gevallen (als het niet meer is) niet op zich, maar als een poging om hetzij het Joodse volk zwart te maken, hetzij het neonazisme te verdedigen.

Het klinkt eenvoudig – en daarmee aantrekkelijk – om te pleiten voor het oprekken van de een of andere vrijheid. En in tijden waarin politici willen inspelen op angst voor andere culturen is het oprekken van de vrijheid van meningsuiting een populair onderwerp. De VVD gooit het over de boeg van vrijheid die wordt bedreigd, in dit geval vrijheid om te zeggen wat je denkt. Waar de VVD en Rutte echter aan voorbij lijken te gaan is dat het uitbreiden van de ene vrijheid meestal de beknotting van een andere vrijheid inhoudt. En niet alleen zijn ook die andere vrijheden de moeite van het beschermen meer dan waard, wij hebben wat dat betreft ook internationale verplichtingen. Een daarvan betreft het Kaderbesluit EU-Verdrag racisme en vreemdelingenhaat 2008 van 6 december 2008 waarin is opgenomen een verplichting van de lidstaten maatregelen te nemen ervoor te zorgen dat strafbaar wordt gesteld onder meer het publiekelijk ontkennen, vergoelijken of bagatelliseren van, jawel, de Holocaust (het Kaderbesluit verwijst daartoe naar het Handvest van het Internationaal Militair Tribunaal). Ook hierbij staat de toevoeging dat dat moet worden verboden als het doel is geweld of haat tegen een groep aan te wakkeren.

De VVD bepleit natuurlijk niet dat het aanzetten tot geweld of haat straffeloos zou moeten zijn. Integendeel, op hun website bepleiten ze het tegendeel. Aanzetten tot discriminatie moet volgens de VVD strafbaar zijn, en ook worden vervolgd. Dat is echter precies wat er nu in de wet staat, hoe de rechter die wet toepast, en wat ons land op grond van de verdragen ook moet doen. Het is dan ook de vraag wat er nu precies zou moeten veranderen, nog los van het feit dat het antwoord van Rutte op de vraag over de Holocaust op zijn zachtst gezegd ongelukkig is. Misschien niet zo ongelukkig als de praktische beledigingen die we van zijn collega Kamerleden deze week hoorden, maar toch.

Voor wie zich (wél…) goed wil informeren over de holocaustontkenning wijs ik graag op de goed gedocumenteerde site van de Anne Frankstichting over dit onderwerp.

Arco Siemons is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.