Geheel of gedeeltelijke weigering van een langlopende subsidie: kan dat zomaar?

Wij schreven eerder een blog over de subsidietitel in de Algemene wet bestuursrecht (Awb), namelijk titel 4.2 van de Awb. Deze titel is van groot belang voor de subsidiepraktijk. Door een uniforme regeling te bieden voor subsidies, wordt de rechtmatige en doelmatige besteding van publieke middelen gewaarborgd. Het biedt daarnaast een duidelijk kader voor zowel de subsidieverstrekker, als de -ontvanger. Een belangrijk onderdeel van deze titel is artikel 4:51 lid 1 Awb. Op grond hiervan kan een subsidie, die voor drie of meer achtereenvolgende jaren is verstrekt voor dezelfde of in hoofdzaak dezelfde voortdurende activiteiten, geheel of gedeeltelijk worden geweigerd. Dit kan gedaan worden omdat veranderde omstandigheden of gewijzigde inzichten zich tegen voortzetting of ongewijzigde voortzetting van de subsidie verzetten én slechts met inachtneming van een redelijke termijn. Volgens vaste rechtspraak dient deze redelijke termijn ertoe de subsidieontvanger in staat te stellen maatregelen te treffen om de gevolgen van de gehele of gedeeltelijke beëindiging van de subsidierelatie te ondervangen (zie bijvoorbeeld: ECLI:NL:CBB:2022:437).

Gewijzigd beleid, bezuinigingen?

Zo komt het veel voor dat jarenlang zogeheten instellingssubsidies ontvangen. Dit zijn vaak langlopende subsidierelaties, die er ook toe leiden dat bedrijfsvoeringen e.d. daarop zijn afgestemd. Daarbij komt vaak voor dat met bijvoorbeeld het aantreden van een nieuwe regering, beleid wijzigt en bezuinigingen worden doorgevoerd. De uitkomst hiervan kan zijn dat subsidies (moeten) worden gekort. Uit rechtspraak volgt dat de subsidieverstrekker ruime beleidsruimte heeft om dit soort kortingen, ook bij langlopende subsidierelaties, door te voeren. Zo zijn er in het regeerprogramma van het huidige kabinet veel nieuwe bezuinigingen aangekondigd, bijvoorbeeld in de cultuursector. Dit nieuwe beleid kan worden aangemerkt als gewijzigde inzichten als bedoeld in artikel 4:51 Awb (zie bijvoorbeeld: ECLI:NL:RVS:2013:BZ9097). Maar de redelijke termijn dient er dus toe de subsidieontvanger in staat te stellen maatregelen te treffen om de gevolgen hiervan te ondervangen. Deze termijn kadert dus eigenlijk de ruime beleidsruimte van de subsidieverstrekker iets in.

Wat is een redelijke termijn?

Bij het toetsen van de redelijkheid van deze termijn tilt de bestuursrechter zwaar aan langlopende verplichtingen die in het bijzonder zijn aangegaan in verband met de bestaande subsidierelatie. Een belangrijk aspect hierbij is dat deze termijn er niet is om te garanderen dat de subsidieontvanger zijn activiteiten onverkort zal kunnen voortzetten. Ook is het niet zo dat deze termijn de levensvatbaarheid van de subsidieontvanger moet garanderen. Maar uit vaste rechtspraak volgt wel dat de subsidieontvanger tot op zekere hoogte in staat moet worden gesteld om verplichtingen af te wikkelen. Hierbij valt te denken aan huur- en/of arbeidsrechtelijke verplichtingen (maar ook dan: tot op zekere hoogte, zie bijvoorbeeld: ECLI:NL:RBMNE:2019:3254). Verder kan een lange duur van een subsidierelatie gewicht in de schaal leggen, maar dit is niet doorslaggevend (zie bijvoorbeeld: ECLI:NL:RVS:2009:BK7995). In de rechtspraak lopen de redelijk geachte termijnen sterk uiteen (van 10 dagen tot aan meerdere jaren). Dit is logisch, gelet op de vele verschillende feiten en omstandigheden die zich kunnen voordoen. Bovendien zijn er ook verschillende soorten subsidierelaties. Maar juist hierom is een kritische blik op deze subsidiekortingen geboden, juist in tijden waarin veel beleidswijzigingen en bezuinigingen worden doorgevoerd. Zo zou het kunnen zijn deze subsidiekorting pas mag ingaan na een langere termijn dan de subsidieverstrekker voorzien heeft. Dit kan een verschil zijn van maanden, zo niet jaren (en dus flink veel subsidie-inkomsten schelen).

Kortom, een subsidiekorting als deze kan, maar alleen binnen de kaders van 4:51 Awb.