icon

Inmenging van publieke belangen

De overheid als aandeelhouder van een onderneming. Dat leidt tot inmenging van publieke belangen in de corporate governance. Als onderdeel van de Serie Corporate Governance bespreken wij in deze blog hoe die inmenging zich in de praktijk voordoet. De zogenaamde overheidsdeelneming blijkt niet zelden onderwerp van actuele en maatschappelijke vragen.

De overheid als aandeelhouder

Overheidsdeelnemingen bestaan op elk bestuurlijk niveau. Nationale publieke belangen worden behartigd door de staat, regionale publieke belangen door de provincies en gemeenten. In die hoedanigheden treedt de overheid op als aandeelhouder. Meestal doet zij dit op basis van vastgesteld beleid waarin de uitgangspunten van haar aandeelhouderspositie zijn gegeven.

Het belang van de staat in KLM, de positie van de Gemeente Amsterdam bij afvalverwerker AEB en de onlangs afgeronde overname van Eneco waarbij de aandelenverkoop van 44 gemeenten leidde tot diens privatisering, zijn enkele actuele voorbeelden van overheidsdeelnemingen. De rol en betekenis van corporate governance krijgt in al deze gevallen veel aandacht in de media. En niet voor niks. Zo is het een goede vraag welke invloed de door de staat aangekondigde miljardensteun aan KLM gaat hebben op haar aandeelhouderspositie en heeft de aandeelhoudersrol van de Gemeente Amsterdam de aandacht van een enquêtecommissie die op dit moment onderzoek doet naar de problemen bij AEB.

Inmenging van publieke belangen

Het deelnemingenbeleid van de staat – waar de beschikbare beleidsnota’s van de lagere overheden veelal op aansluiten – en het onlangs verschenen jaarverslag 2019 waarin de staat haar deelnemingen toelicht, geven een duidelijk beeld van de mate waarin de overheid invloed uitoefent op corporate governance. De overheid blijkt een actief aandeelhouder (niet te verwarren met de activistische aandeelhouder) die haar aandeelhoudersrechten ten volste benut, en wel ten gunste van het publieke belang.

Gezegd moet worden dat elke deelneming anders is en de zwaarte van de verschillende corporate governanceaspecten in de praktijk niet altijd hetzelfde ligt. Daarbij neemt de overheid de Coporate Governance Code tot uitgangspunt. Enkele onderwerpen zal de overheidsaandeelhouder in het algemeen altijd op haar agenda hebben staan.

(i) Strategie & Investeringen

Kenmerkend voor de overheid is dat zij vindt dat de strategie van de onderneming in lijn moet zijn met het te borgen publieke belang. Formeel hebben aandeelhouders geen beslissende stem in het vaststellen van een (nieuwe) ondernemingsstrategie. Het feit dat zij dat veelal wel hebben bij de vaststelling van grote en koersbepalende investeringen, maakt dat bestuurders en commissarissen rekening zullen houden met de inbreng van de aandeelhouder. Uiteraard speelt de omvang van het aandeel en de stem in de aandeelhoudersvergadering een belangrijke rol.

De staat stelt haar inbreng veilig door gebruik van standaardstatuten. Daarin heeft zij opgenomen dat de strategie eerst aan de aandeelhouders moet worden voorgelegd voordat zij kan worden vastgesteld door het bestuur. De standaardstatuten bevatten eveneens goedkeuringsrechten waarmee de overheid een beslissende stem heeft bij grote, branchevreemde en buitenlandse investeringen die natuurlijk nauw verwant zijn aan de strategie.

(ii) Rendement, Dividend & Risicobeheer

Zonder rendement is de levensvatbaarheid van de onderneming op de lange termijn niet gegarandeerd. Dat maakt dat een passend rendement bijdraagt aan het publieke belang. Voor dividenduitkeringen geldt hetzelfde. De overheid zal een uitkering namelijk ten goede laten komen van de rijksbegroting (lees: het publieke belang). De reserves van de onderneming laat zij daarom niet onnodig hoog oplopen. Er moet voldoende kapitaal zijn voor zelfstandige financiering van de investeringsagenda en overbrugging van moeilijke tijden.

(iii) Benoemingen & Beloningen

Het recht tot benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders ligt in beginsel bij de aandeelhouders. De overheidsaandeelhouder wenst in de praktijk tijdig betrokken te worden bij de selectie- en benoemingsprocedure, zoals die veelal overeenkomstig de Corporate Governance Code zal gelden. Naast de kennis, vaardigheden en karaktereigenschappen van de beoogd bestuurder, speelt diens maatschappelijke betrokkenheid voor de overheid een belangrijke rol. Die betrokkenheid komt ook terug in het beloningsbeleid. Naast een maximale variabele beloning van twintig procent eist de overheid dat het vaste salaris wordt afgestemd op de salarissen bij (semi)publieke instellingen.

De juiste governance

Eerder stelden wij dat het belang van de onderneming steeds vaker wordt ingekleurd door het algemeen belang. De corporate governance wordt nog verder beïnvloed door dit belang wanneer de overheid optreedt als aandeelhouder. Bestuurders en commissarissen dienen zich daar rekenschap van te geven in hun taakvervulling. Omgekeerd hebben de verantwoordelijke minister, gedeputeerde en wethouder tot taak de aandeelhoudersposities van de overheid ten gunste te laten komen van het publieke belang.

Niet alleen het vennootschapsrecht, maar onder meer de interne- en externe verhoudingen, bedrijfsactiviteiten en maatschappelijke positie van de onderneming spelen een onmiskenbare rol bij de realisatie van een goede corporate governance. Heeft u vragen over de wijze waarop u die governance kan realiseren? Hoe u dient om te gaan met de overheidsaandeelhouder? Of vraagt u zich af of uw aandeelhouderspositie het publieke belang afdoende benut? Neem dan gerust contact met ons op. Wij denken graag met u mee.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Inmenging van publieke belangen

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief