icon

Voorzieningenrechter maakt een einde aan de avondklok

De voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag heeft vandaag uitspraak gedaan in het kort geding van Viruswaarheid tegen de Staat over de rechtmatigheid van de avondklok.

Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag

De avondklok is gebaseerd op de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). De Wbbbg biedt de mogelijkheid om buiten de uitzonderingstoestand van artikel 103, eerste lid, van de Grondwet, een of meer van de in de Wbbbg neergelegde noodbevoegdheden te activeren ingeval buitengewone omstandigheden dit noodzakelijk maken. Het moet daarbij gaan om zeer spoedeisende situaties. Om die reden vindt parlementaire goedkeuring achteraf plaats.

In artikel 8 Wbbbg is het volgende bepaald:

  1. Onze Minister van Veiligheid en Justitie en de commissaris van de Koning zijn bevoegd het vertoeven in de open lucht te beperken.
  2. Bij algemene maatregel van bestuur worden nadere regels gegeven met betrekking tot de uitoefening van de bevoegdheid, bedoeld in het eerste lid.
  3. Onze Minister van Veiligheid en Justitie is bevoegd in spoedeisende gevallen regels te geven waarbij wordt afgeweken van de regels, bedoeld in het tweede lid, of deze buiten werking worden gesteld. De door Onze voornoemde Minister gegeven regels worden op een door hem te bepalen wijze bekendgemaakt en treden na deze bekendmaking terstond in werking. Deze regels worden in ieder geval geplaatst in de Staatscourant.

Lid 1 van voornoemd artikel staat op lijst A behorende bij de Coördinatiewet uitzonderingstoestanden. Deze lijst is verbonden aan de ‘beperkte noodtoestand’. Artikel 1 Wbbbg maakt het echter mogelijk artikel 8 lid 1 van de Wbbbg ook los van de beperkte noodtoestand in werking te stellen bij koninklijk besluit.

Dat is wat vervolgens ook is gebeurd. Na het spoeddebat op 21 januari 2021 in de Tweede Kamer heeft de meerderheid van de Kamer ingestemd met het voornemen van het kabinet tot het invoeren van een tijdelijke avondklok. Daarop is op grond van artikel 1 eerste lid van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg) bij koninklijk besluit van 22 januari 2021 artikel 8 eerste en derde lid Wbbbg in werking getreden en gesteld. Vervolgens is de Tijdelijke regeling landelijke avondklok covid-19 op 23 januari 2021 ingegaan.

Uitspraak voorzieningenrechter

Viruswaarheid had gevorderd dat de Staat het koninklijk besluit en de daarmee verbonden Tijdelijke regeling landelijke avondklok covid-19 buiten werking te stellen. Door Viruswaarheid is aangevoerd dat de Staat met de invoering van de avondklok via de Wbbbg onrechtmatig handelt. Volgens Viruswaarheid is geen sprake van een uitzonderlijke en spoedeisende noodsituatie. Viruswaarheid wijst er daarnaast op dat de avondklok een te vergaande inperking is van grondrechten van burgers, de maatregel voldoet niet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.

De voorzieningenrechter is van oordeel dat een zwaarwegende maatregel als de avondklok onder de gegeven omstandigheden niet via de weg van de Wbbbg had mogen worden ingevoerd. De Wbbbg is slechts bedoeld voor situaties die letterlijk geen enkel uitstel kunnen dulden, omdat sprake is van een acute noodsituatie. In dit geval heeft er voorafgaand aan de inwerkingstelling van de avondklok een spoeddebat in de Tweede Kamer plaatsgevonden, maar het feit dat daarvoor ruimte bestond maakt volgens de voorzieningenrechter reeds duidelijk dat van een daadwerkelijke spoedsituatie als bedoeld in de Wbbbg geen sprake was. De aangewezen route was daarom geweest om de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19 aan te passen.

Daarnaast overweegt de voorzieningenrechter dat de Staat de noodzaak van de avondklok niet goed heeft onderbouwd. In dat oordeel speelt een rol dat de pandemie al bijna een jaar duurt en erkend is dat de druk op de zorg momenteel minder groot is dan eerder het geval is geweest. De vraag is bovendien of het optreden van mutaties van het virus die besmettelijker lijken, voldoende is voor het instellen van een avondklok.

Ook is volgens de voorzieningenrechter niet duidelijk waarom niet is gekozen voor minder vergaande middelen, zoals een advies om ’s avonds binnen te blijven. Niet is bewezen dat de avondklok een substantiële bijdrage levert aan het terugdringen van het virus. Bovendien is gelijktijdig met het instellen van de avondklok het advies gegeven om niet meer dan één persoon per dag thuis te ontvangen. In de prognoses over de effecten van deze maatregelen is hiertussen geen onderscheid gemaakt. Dit levert een vertekend beeld op over de nut en noodzaak van de avondklok.

De voorzieningenrechter draagt daarom de Staat op om artikel 8 Wbbbg onmiddellijk weer buiten werking te stellen. Daarmee zal ook de avondklok komen te vervallen.

Vervolg

Volgens de voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag ontbreekt dus de grondslag voor toepassing van de Wbbbg en dus ook voor de ministeriële regeling voor de avondklok. Bovendien is de maatregel tot invoering van de avondklok niet goed onderbouwd en is de nut en noodzaak hiervan discutabel.

Overigens kwam de Afdeling advisering van de Raad van State eerder al tot de conclusie dat de invoering van de avondklok via de Wbbbg niet de juiste weg was omdat geen sprake was van een acute noodsituatie. Dit advies is dus niet opgevolgd.

De Staat heeft aangekondigd in hoger beroep gaan tegen deze uitspraak. We houden u op de hoogte van de ontwikkelingen.

Update 17-02-2021: dinsdagavond 16 februari 2021 heeft het Hof Den Haag de uitspraak van de rechtbank Den Haag geschorst op incidentele vordering van de staat. Dat betekent dat de avondklok nog in werking zal blijven tot in het hoger beroep is beslist. De belangrijkste overweging van het Hof om de uitspraak te schorsen, was het voorkomen van een ‘jojo-effect’. Het belang van de Staat weegt daarom zwaarder dan het belang van Viruswaarheid. Het hoger beroep dient vrijdag 19 februari, diezelfde dag of enkele dagen later wordt de uitspraak in hoger beroep verwacht.


Nicky Loekemeijer is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.

Voorzieningenrechter maakt een einde aan de avondklok

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief