icon

Uitspraak rechtbank Amsterdam: een warmteplan kan geen invulling geven aan gelijkwaardigheidstoets aansluitplicht

Bij besluit van 19 december 2018 heeft de gemeenteraad van Amsterdam het aangepaste warmteplan Sluisbuurt 2018 vastgesteld. Het warmteplan Sluisbuurt legt de aansluitplicht in de Sluisbuurt op het warmtenet van Westpoort Warmte vast op basis van de retourwarmte uit het Oostelijk Havengebied. Hoofdstuk 4 van dit warmteplan regelt de wijze waarop afwijking van de aansluitplicht mogelijk is. De Stichting ter bevordering van de Fossielvrij-beweging en de Stichting ter bevordering van de Fossielvrij-beweging in Amsterdam, Noord-Holland en daarbuiten kunnen zich niet vinden in deze afwijking en hebben daarom beroep ingesteld tegen het warmteplan. Zij verzoeken in beroep om de vernietiging van hoofdstuk 4. Bij uitspraak van 24 april 2020 heeft rechtbank Amsterdam het beroep van de stichtingen gegrond verklaard.

Ontvankelijkheid
De ontvankelijkheidsvraag van de beroepen is een kwestie van openbare orde, waardoor de rechtbank verplicht is om – ook zonder dat partijen hier een geschil over hebben – te beoordelen of de stichtingen belanghebbend zijn bij het besluit (artikel 1:2 Awb) én of sprake is van een appellabel besluit (artikel 1:3 Awb). Met andere woorden, de rechtbank moet voordat een inhoudelijke beoordeling plaatsvindt, beoordelen of de stichtingen wel in beroep kunnen tegen het warmteplan.

De rechtbank merkt de stichtingen aan als belanghebbende en overweegt dat het instellen van het beroep past binnen hun bijzondere doelstellingen en feitelijke werkzaamheden. Zo hebben de stichtingen als statutair doel o.a. om de maatschappelijke legitimiteit van kolen-, olie- en gasbedrijven weg te nemen en om alternatieve aanwending van investeringen en middelen te bewerkstelligen om daarmee de transitie naar een duurzame economie gebaseerd op hernieuwbare energie te versnellen. De stichtingen ontplooien ook feitelijk activiteiten op dit gebied.

Daarnaast oordeelt de rechtbank dat het warmteplan een besluit is in de zin van de Awb. Het warmteplan is een publieke rechtshandeling, waarbij het rechtsgevolg is dat een aansluitplicht ontstaat. Het besluit concretiseert de ligging en de kenmerken van een warmtenet en bevat geen eigen normstelling. Het warmteplan moet dan ook worden aangemerkt als een concretiserend besluit van algemene strekking.

De stichtingen zijn ontvankelijk en de rechtbank beoordeelt de beroepen inhoudelijk.

Gelijkwaardigheid in warmteplan
Op grond van artikel 6.10 lid 3 Bouwbesluit 2012 moet een te bouwen bouwwerk met een of meer verblijfsgebieden worden aangesloten op het in een warmteplan bedoelde distributienet voor warmte indien de aansluitkosten niet hoger zijn dan bij een aansluitafstand van 40 meter (de aansluiting op een warmtenet). Deze aansluitplicht geldt alleen als het in het warmteplan gepland aantal aansluiting nog niet is bereikt. Artikel 1.3 lid 1 Bouwbesluit (de gelijkwaardigheidsbepaling) regelt daarnaast dat niet aan de aansluitplicht hoeft te worden voldaan, indien het bouwwerk of het gebruik daarvan anders dan door toepassing van het desbetreffende voorschrift ten minste dezelfde mate van veiligheid, bescherming van de gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en bescherming van het milieu biedt. Op grond van lid 3 moet een gelijkwaardige oplossing voor een aansluiting op het distributienet voor warmte ten minste dezelfde mate van energiezuinigheid en bescherming van het milieu hebben als wordt bereikt met de in het warmteplan voor die aansluiting opgenomen mate van energiezuinigheid en bescherming van het milieu. Beslissend is dus niet de bereikte, maar de in het warmteplan geplande mate van energiezuinigheid en bescherming van het milieu.

In het beroep staat de vraag centraal of en, zo ja, hoe een warmteplan een eigen invulling mag geven aan het begrip gelijkwaardigheid in artikel 1.3 van het Bouwbesluit. Volgens de gemeenteraad heeft de wetgever hem de vrijheid gegeven om de afbakeningsmethode te kiezen. De rechtbank oordeelt anders, namelijk:

  1. De rechtbank leest in het Bouwbesluit een keuze voor de afbakeningsmethode op basis van de warmtebron, de warmtevraag, de elektriciteitsvraag en de elektriciteitsproductie van het gebouw;
  2. De rechtbank oordeelt dat voor het standpunt van de gemeenteraad een uitdrukkelijke wettelijke grondslag nodig zou zijn. Deze uitdrukkelijke wettelijke grondslag ontbreekt;
  3. De rechtbank meent dat het standpunt van de gemeenteraad in strijd is met de aard van een warmteplan: een warmteplan is feitelijk van aard. Bij deze feitelijke aard van het warmteplan past niet dat daarin de norm van gelijkwaardigheid zou kunnen worden uitgewerkt.

De rechtbank concludeert dan ook dat hoofdstuk 4 van het warmteplan Sluisbuurt in strijd is met het Bouwbesluit. De gemeenteraad is door het stellen van een norm die de toetsing aan de gelijkwaardigheid beperkt, buiten de hem toekomende bevoegdheid getreden. De rechtbank vernietigt het warmteplan en verklaart het beroep gegrond.

Hoe nu verder?
Hoofdstuk 4 van het warmteplan Sluisbuurt is door de rechtbank vernietigd, waardoor dit hoofdstuk geen gelding meer heeft. De overige hoofdstukken uit het warmteplan zijn wél van toepassing. Dit geldt voor de omschrijving in hoofdstuk 2 van het aan te leggen warmtenet en de aansluiting van de nieuwbouwwijk hierop en voor de mate van energiezuinigheid en bescherming van het milieu uit hoofdstuk 3. Deze normen moeten dan ook worden nageleefd. Voor de beantwoording van de vraag of sprake is van gelijkwaardigheid is echter het Bouwbesluit leidend.

Tegen de uitspraak van de rechtbank kan uiteraard nog hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.


Dominique de Haas is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied vastgoed.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Uitspraak rechtbank Amsterdam: een warmteplan kan geen invulling geven aan gelijkwaardigheidstoets aansluitplicht

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief