icon

De invloed van dwingend recht

Deze blog is onderdeel van de Serie Contractenrecht.

Bij overeenkomsten geldt in Nederland het fundamentele beginsel van contractsvrijheid: partijen mogen zelf bepalen met wie zij welke afspraken willen maken. In sommige gevallen gelden echter regels van dwingend recht, waarvan partijen niet mogen afwijken. Voor bepaalde, zogeheten bijzondere overeenkomsten bevat het BW echter speciale regelingen.

Kwalificatie als bijzondere overeenkomst

Om te kunnen beoordelen of een overeenkomst kwalificeert als een bijzondere overeenkomst, dient eerst te worden vastgesteld welke rechten en verplichtingen partijen zijn overeengekomen. De naam die partijen aan de overeenkomst geven, doet hierbij niet ter zake. Het gaat om de overeengekomen rechten en verplichtingen. Hieronder geven wij twee voorbeelden.

Agentuurovereenkomst

Stel: partij A heeft zich verplicht om een vergoeding aan partij B te betalen indien partij B tussen partij A en een derde een overeenkomst tot stand brengt. De overeengekomen rechten en verplichtingen voldoen dan aan de wettelijke omschrijving van de agentuurovereenkomst (art. 7:428 BW). Immers, partij B is dan een niet-ondergeschikte handelsagent, zonder vaste betrekking, die pas betaald krijgt zodra zij een overeenkomst tussen partij A en een derde tot stand heeft gebracht.

Bij een agentuurovereenkomst gelden verschillende regels van dwingend recht. Zo bestaat er een wettelijk voorgeschreven opzegtermijn (art. 7:437 lid 1 BW), waarvan niet kan worden afgeweken (art. 7:445 lid 1 BW). Ook niet indien partijen afspraken hebben gemaakt over de opzegtermijn. Als een partij zonder inachtneming van deze voorgeschreven termijn (en dus onregelmatig) opzegt, is zij automatisch verplicht de schade van de wederpartij te vergoeden, tenzij er een dringende reden voor opzegging was (art. 7:439 lid 1 BW). Ook deze schadeplichtigheid van de opzeggende partij kan niet worden beperkt omdat art. 7:439 BW geheel dwingendrechtelijk van aard is (art. 7:445 lid 1 BW).

Ongeacht het recht om schadevergoeding te vorderen, kan de agent daarnaast aanspraak maken op een klantenvergoeding. Die bedraagt maximaal zijn provisie over één jaar, mits de agent bewijst dat (i) hij klanten heeft aangebracht of lopende overeenkomsten ten voordele van de principaal heeft uitgebreid en (ii) de gevorderde vergoeding billijk is (art. 7:442 lid 1 BW). Ook hiervan kan niet vóór het einde van de overeenkomst ten nadele van de agent worden afgeweken (art. 7:445 lid 2 BW).

Huurkoopovereenkomst

Stel: partij A krijgt de verplichting om een zaak in gebruik aan partij B (niet-consument) te geven en de eigendom van die zaak pas na vervulling van de voorwaarden over te dragen. Partij B krijgt zowel de verplichting om een gebruiksvergoeding en onderhoudskosten te betalen en het risico van beschadiging en tenietgaan te dragen, maar ook het (optie)recht om na vijf jaar deze zaak over te kopen. De overeengekomen rechten en verplichtingen voldoen dan aan de wettelijke omschrijving van de huurkoopovereenkomst (art. 7:84 lid 3 sub b BW). Immers, partij B draagt het economisch risico, maar de eigendom gaat niet meteen van partij A op partij B over. Ook heeft partij A niet de verplichting om gebreken te verhelpen en schade te vergoeden, zoals bij de huurovereenkomst (art. 7:206 jo. 7:208 jo. 7:209 BW).

Bij een huurkoopovereenkomst gelden ook weer verschillende regels van dwingend recht. Zo dient na de ontbinding van een huurkoopovereenkomst wegens een tekortkoming van partij B, verrekening plaats te vinden indien partij A daardoor in een betere vermogenstoestand zou raken dan bij het doorlopen van die overeenkomst (art. 7:92 lid 1 BW). Partij A mag bijvoorbeeld niet na ontbinding én eigenaar van de zaken blijven én alle niet betaalde én de resterende gebruiksvergoedingen opeisen. Dit zou leiden tot een verstoring van het evenwicht tussen partij A en partij B ten voordele van partij A.

Conclusie

Partijen mogen zelf bepalen met wie zij welke afspraken willen maken. Als er echter regels van dwingend recht gelden, zijn niet al die afspraken ook daadwerkelijk afdwingbaar. Sterker nog: het is mogelijk dat bepaalde afspraken zelfs verboden zijn. Bij het sluiten van overeenkomst is het daarom altijd van belang om goed na te gaan welke rechten en verplichtingen worden overeengekomen en of daar geen bijzonder regime op van toepassing is.

Zou u graag eens overleggen over uw overeenkomst? Neem gerust contact met ons op. Wij zijn u graag van dienst.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
De invloed van dwingend recht

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief