Girale betaling op dag van faillietverklaring – de Hoge Raad gaat gedeeltelijk om

Als een schuldenaar failliet verklaard wordt, verliest hij van rechtswege “de beschikking en het beheer over zijn tot het faillissement behorende vermogen” (artikel 23 Faillissementswet). Hij mag dan geen rechtshandelingen meer verrichten. Omdat de faillietverklaring terugwerkt tot het begin van die dag (0:00 uur), zijn ook de al gedane rechtshandelingen op de dag van de faillietverklaring achteraf gezien niet geldig geweest. Dit geldt ook voor girale betalingen. De curator kan op de dag van de faillietverklaring overgeboekte bedragen terugvorderen van de bank of van de schuldeiser. Over een eventuele aansprakelijkheid van de bestuurder schreven wij al eerder.

Er zit verwerkingstijd op een girale betaling die wordt verricht vanaf de bankrekening van de schuldenaar bij de ene bank naar de bankrekening van de schuldeiser bij een andere bank. Het kan dus zo zijn dat het bedrag op de dag van de betalingsopdracht bij de schuldenaar wordt afgeschreven, maar pas de volgende dag bij zijn schuldeiser wordt bijgeschreven. De vraag is of de curator een bedrag kan terugvorderen dat een dag vóór de faillietverklaring is afgeschreven bij de schuldenaar maar pas een dag later (op de dag van de faillietverklaring) is bijgeschreven op de bankrekening van de schuldeiser die bij een andere bank loopt. De betalingsopdracht op de dag vóór faillietverklaring was immers bevoegd gegeven.

Deze vraag werd altijd beantwoord volgens de criteria uit het arrest Vis q.q./NMB uit 1989. De Hoge Raad heeft toen bepaald dat de curator de girale betaling terug kan vorderen indien de bank van de schuldenaar (failliet) op de dag van de faillietverklaring nog niet alle handelingen heeft verricht die nodig zijn om de betaling aan de schuldeiser te effectueren. In het arrest van 20 maart 2015 ziet de Hoge Raad – los van wat in cassatie was bepleit – aanleiding om van deze regel terug te komen.

Artikel 6:114 lid 2 BW bepaalt dat bij een girale overboeking de betaling geschiedt “op het tijdstip waarop de rekening van de schuldeiser wordt gecrediteerd”. Pas op dat moment is aan de verbintenis tot betaling van een geldsom voldaan. De Hoge Raad overweegt dan dat, gelet op dit uitgangspunt, het meer in lijn ligt met het beginsel van artikel 23 Faillissementswet om aan te nemen dat de curator steeds alle betalingen kan terugvorderen die pas op of na de dag van de faillietverklaring op de bankrekening van de schuldeiser van de failliet zijn gecrediteerd. Dit heeft volgens de Hoge Raad bovendien als voordeel dat niet meer hoeft te worden nagegaan wanneer de bank van de schuldenaar alle handelingen heeft verricht die nodig zijn om de betaling te effectueren, wat praktisch heel moeilijk kan zijn en kan verschillen naar (soms toevallige) omstandigheden. Ook maakt het nu geen verschil meer of het gaat om een rekening van de schuldeiser bij dezelfde of bij een andere bank als de bankrekening van de failliet. De Hoge Raad heeft bepaald dat deze nieuwe regel uitsluitend geldt voor faillissementen die na 20 maart 2015 worden uitgesproken.

Vivian Dank is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied bedrijven in moeilijkheden.

Vragen?