Lex Bruinhof, 10 april 2014

It's the end of the world as we know it

Downloaden uit illegale bron mag niet. Het zat er al aan te komen, maar het is nu officieel. In januari had de Advocaat Generaal bij het Hof van Justitie van de EU in zijn conclusie het Nederlandse gedoog-en-compenseer systeem al veroordeeld. Het Hof heeft hem nu gevolgd. Een massaal volksgebruik is daarmee thans toch echt illegaal verklaard.

Nog even ter herinnering. De uitspraak van vandaag is gedaan in antwoord op door de Nederlandse Hoge Raad aan het HvJEU gestelde vragen van uitleg betreffende de Richtlijn Auteursrecht in de Informatiemaatschappij (de “Auteursrechtrichtlijn“, waarmee het auteursrecht in de lidstaten in belangrijke mate is geharmoniseerd). Die vragen zijn gesteld vanuit een procedure waarin de Nederlandse producenten en importeurs van blanco beeld- en geluidsdragers de geldigheid van artikel 16c van de Auteurswet aan de orde stelden. In dat artikel staat, kort gezegd, dat het is toegestaan voor eigen gebruik een kopie van een auteursrechtelijk beschermd werk te maken op een blanco beeld-, geluids- of gegevensdrager, mits daar een billijke vergoeding voor wordt betaald. Die billijke vergoeding wordt centraal geheven, doordat in Nederland een opslag wordt gelegd op de prijs van die blanco dragers. De opbrengst daarvan wordt vervolgens (zo goed en zo kwaad als dat gaat) onder de auteursrechthebbenden verdeeld.

De producenten en importeurs van de dragers vonden dat niet eerlijk: daardoor zijn hun producten in Nederland duurder dan in het buitenland en dat levert vraaguitval (uitwijken naar het buitenland) op. De heffing zou extra hoog zijn omdat daar óók het downloaden van werken uit illegale bron mee moet worden “gecompenseerd” en dergelijk downloaden zou helemaal niet moeten mogen (volgens de producenten en importeurs).

En het HvJEU geeft hen gelijk, zoals de Advocaat Generaal eerder al deed. Het Hof is op zichzelf niet tegen het toestaan van kopiëren voor privégebruik en natuurlijk mag daarvoor ook gecompenseerd worden door een heffing op de dragers. Logisch: de Auteursrechtrichtlijn staat een dergelijke beperking-van-het-reproductierecht-met-compensatie nota bene expliciet toe in artikel 5 lid 2 sub b. Maar een dergelijk kopiëren moet dan niet plaatsvinden uit illegale bron.

Het Hof:
“wanneer [lidstaten] eenmaal hebben besloten een bepaalde uitzondering [op het reproductierecht van de auteursrechthebbende, LB] in te stellen, [dienen zij] deze coherent […] toe te passen, zodat die uitzondering geen afbreuk doet aan de met [de Auteursrechtrichtlijn] nagestreefde doelstellingen, bestaande in het verzekeren van de goede werking van de interne markt. Indien het de lidstaten vrij zou staan al dan niet een wettelijke regeling vast te stellen op grond waarvan reproducties voor privégebruik ook mogen zijn vervaardigd uit een ongeoorloofde bron, dan zou dit duidelijk afbreuk doen aan de goede werking van de interne markt.”

Daar staat het dan. Privékopiëren toestaan: prima. Maar niet uit illegale bron. Als een lidstaat dat toestaat dan doet dat afbreuk aan de doelstellingen van de Auteursrechtrichtlijn. Het Hof motiveert dit onder andere met de overweging dat beperkingen (zoals de thuiskopie) op in de richtlijn aan de auteursrechthebbende toegekende rechten (in casu: het reproductierecht) altijd strikt moeten worden uitgelegd.

Daarnaast speelt bij de uitleg van die beperkingen de zogenaamde “driestappentoets” (vervat in artikel 5, lid 5 van de richtlijn) een rol: een beperking mag slechts van toepassing zijn (1) in bepaalde bijzondere gevallen en (2) mits daarbij geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van werken of ander materiaal, en (3) de wettige belangen van de rechthebbende niet onredelijk worden geschaad. Welnu, redeneert het Hof, het toestaan van thuiskopiëren uit illegale bron moedigt piraterij aan en doet wél afbreuk aan een normale exploitatie. En dus mag een dergelijke beperking van het reproductierecht van de auteursrechthebbende niet.

En nu?
Nu mag u dus niet meer via de net weer officieel geopende Pirate Bay torrents downloaden. Ook het van usenet plukken van bestanden is niet meer toegestaan. Tenzij u er natuurlijk redelijkerwijs van overtuigd mag zijn dat het om legaal materiaal gaat. En anderszins kopiëren uit legale bron (zoals een CD branden van via i-tunes gekochte nummers voor gebruik in de auto) mag natuurlijk ook nog steeds.

En als u zich hier niet aan houdt? Tja, dan loopt u een zeker risico. Maar dat deed u vermoedelijk toch al. Immers: als u de Pirate Bay frequenteerde was u doorgaans ook illegaal aan het uploaden en dat is altijd al verboden geweest. Niettemin heeft u vermoedelijk de stichting BREIN nooit aan de deur gehad. Zij kunnen immers ook niet overal tegelijk zijn. Ik durf echter geenszins uit te sluiten dat BREIN nu prikacties gaat uitvoeren waarbij, naar Duits en Amerikaans voorbeeld, argeloze particulieren het doelwit kunnen zijn. U bent dus wel gewaarschuwd.

Vragen?