Hoge Raad gaat om: toedoencriterium uit 1990 van tafel

Wanneer de curator in een faillissement actief genereert, moet hij dat aan het einde van het faillissement uitdelen aan de schuldeisers. Deze schuldeisers zijn niet allemaal gelijk in rang. Wij blogden daar eerder over. Zo gaan de boedelvorderingen (salaris curator, salarissen werknemers na datum faillissement, etc.) bijvoorbeeld vóór de prefaillissementsvorderingen (belastingverplichtingen van vóór faillissement, handelsschuldeisers van vóór faillissement, etc.). Schuldeisers hebben daarom altijd liever een boedelvordering. Een belangrijke boedelvordering is die van de verhuurder (meestal van het bedrijfspand) voor zover die ziet op de huurprijs na de datum van faillietverklaring. De wet bepaalt dat de huurovereenkomst nog drie maanden kan doorlopen en dat de huurprijs over die periode als één van de eerste vorderingen moet worden betaald.

In een arrest in 1990 en in latere arresten bepaalde de Hoge Raad dat ook vorderingen die door toedoen van de curator zijn ontstaan, boedelvorderingen zijn. Dit wordt het zogenaamde ‘toedoencrterium' genoemd. De Hoge Raad oordeelde dat onder andere een desinvesteringsplicht in verband met verkoop door de curator binnen de fiscale termijn en een verplichting tot affinanciering van pensioenverplichtingen in verband met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst door de curator een boedelvordering opleverden. Hetzelfde gold voor de schadevergoedingsvordering van de verhuurder bij opzegging van de huurovereenkomst door de curator, in verband met schade die de huurder in het kader van de oplevering van het gehuurde aan de verhuurder moet vergoeden. Vanuit de insolventiepraktijk is altijd kritiek geuit op deze jurisprudentie van de Hoge Raad.

Afgelopen vrijdag is de Hoge Raad van het ‘toedoencriterium' teruggekomen. De Hoge Raad schrijft expliciet dat de kritiek die in de literatuur op dat criterium is geuit, mede aanleiding is geweest om ‘om' te gaan. De raad overweegt dat op grond van de Faillissementswet boedelvorderingen zijn: die vorderingen die een onmiddellijke aanspraak geven jegens de faillissementsboedel (i) hetzij ingevolge de wet, (ii) hetzij omdat zij door de curator in zijn hoedanigheid zijn aangegaan, (iii) hetzij omdat zij een gevolg zijn van een handelen van de curator in strijd met een door hem in zijn hoedanigheid na te leven verbintenis of verplichting. Onder het aangaan van een schuld door de curator in deze zin is te verstaan dat de curator deze schuld op zich neemt bij een eigen rechtshandeling.

De Hoge Raad oordeelde dat de verplichting die in deze zaak aan de orde was, om op grond van de huurovereenkomst de schade aan het gehuurde bij het einde van de huur te herstellen dan wel te vergoeden, een uit de huurovereenkomst voortvloeiende verbintenis is van de gefailleerde huurder, die bij het einde van de huur ontstaat of opeisbaar wordt. Die verbintenis is geen boedelvordering, maar een vordering op de schuldenaar, nu daarbij niet wordt voldaan aan de hiervoor genoemde voorwaarden voor het ontstaan van een boedelvordering. Dat is slechts anders indien de schade is ontstaan door een handelen van de curator.

De Hoge Raad voegt hier nog wel aan toe dat dit niet betekent dat de ontruimingsverplichting na de beëindiging van de huurovereenkomst door de curator, geen boedelvordering kan zijn. Zoals de Hoge Raad in 2006 bepaalde, kan de verhuurder uit hoofde van zijn recht om het gehuurde leeg en ontruimd opgeleverd te krijgen, verlangen dat de curator de tot de boedel behorende zaken uit het gehuurde verwijdert in het geval dat de curator die huurovereenkomst heeft beëindigd. Deze verplichting rust op de curator (en niet de gefailleerde huurder) en is dan aan te merken als een boedelvordering.

Peter Bos is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied bedrijven in moeilijkheden.

Vragen?