Reizen met kinderen: de overheid maakt het er niet gemakkelijker op

Sinds 26 juni 2012 moet ieder kind een eigen paspoort of identiteitsbewijs hebben als het naar het buitenland gaat: inschrijving in het paspoort van een of beide ouders is vanaf dat moment niet meer mogelijk. Je zou denken dat het reizen van één ouder met kind nu makkelijker is geworden, maar nee, integendeel. Zoals de overheid zelf aangeeft op de website reizen met kinderen hebben “… vaders en moeders, met een andere achternaam dan hun kinderen, soms problemen bij de persoonscontrole op een luchthaven als zij alleen met hun kind reizen. (..)”. Een verschillende achternaam kan aanleiding zijn voor vragen over de gezagsrelatie tussen ouder en kind: is dit wel de echte moeder of vader, en heeft deze ook het wettelijke gezag?

Bij inschrijving van een kind in het paspoort van een ouder met een andere achternaam werd dit bij de inschrijving altijd gecheckt. Kinderen hebben vaker de achternaam van de vader dan die van hun moeder en dus moet een moeder met een andere achternaam die alleen met een kind reist nu vaker aantonen dat zij toestemming heeft van de andere ouder om alleen met het kind te reizen. De irritatie kan groot zijn als je als moeder met een andere achternaam met kinderen bij de douane staat en je krijgt te horen dat je man toestemming moet geven voor de reis…

De overheid geeft als advies dat ouders dit probleem kunnen voorkomen door de volgende stukken mee te nemen als ze alleen reizen met hun kind:

• verklaring toestemming voor vakantie van de andere ouder;
• recent uittreksel gezagsregister;
• recent uittreksel uit de gemeentelijke basisadministratie;
• kopie van paspoort van toestemminggevende ouder;
• eventueel uitspraak met betrekking tot gezag en omgang;
• eventueel het ouderschapsplan;
• eventueel geboorteakte.

Kortom, je moet op reis met een ordner vol papieren, waaronder vertrouwelijke informatie (ouderschapsplan) waarvan je het niet prettig vindt dat een derde – laat staan de overheid – hiervan kennis neemt.

De overheid geeft als reden dat zij dient na te gaan of de alleen reizende ouder het kind niet onttrekt aan het ouderlijk gezag. Maar welk probleem lost zo'n ordner eigenlijk op? Ook een ouder met dezelfde achternaam als het kind en belast met het (mede) ouderlijk gezag kan onrechtmatig handelen door een kind mee te nemen naar het buitenland als de andere ouder het daar niet mee eens is. Onlangs heeft de rechtbank Arnhem een vader veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf (waarvan één jaar voorwaardelijk) en tot het betalen van een schadevergoeding aan de moeder van ruim € 60.000, voor het onttrekken van een kind aan het gezag van de moeder door het mee te nemen naar de Verenigde Staten. Dit terwijl de vader ook zelf het gezag had over dit kind en hoogstwaarschijnlijk dezelfde achternaam heeft als het kind. De vraag dringt zich dan ook op waarom alleen ouders die een andere achternaam hebben dan hun kind zich zouden moeten verantwoorden.

Een begin van een oplossing is een goed bijgewerkt gezagsregister, waarin de overheid van ieder kind bijhoudt hoe het ouderlijk gezag is geregeld. Ouders kunnen dan middels een uittreksel uit dit gezagsregister op eenvoudige wijze aantonen dat zij het gezag hebben. Om het de ouders ook bij buitenlandse reizen makkelijker te maken zou het uittreksel ook in het Engels verkrijgbaar moeten zijn. Op dit moment wordt in het gezagsregister alleen een aantekening geplaatst als ongehuwde ouders, die niet automatisch beiden het gezag hebben over hun kind, verzoeken om gezamenlijk ouderlijk gezag of als er sprake is van een rechtelijke beslissing over het gezag.

Als de overheid wil voorkomen dat een volwassene ongeoorloofd een kind overbrengt naar het buitenland, dan is het controleren van ouders met een andere achternaam dan het meereizende kind disproportioneel en onbillijk: het gaat uit van de veronderstelling dat deze ouder een potentiële ontvoerder kan zijn. Het bovengenoemde ‘ordneradvies', dat geen wettelijke basis kent, kan er ook toe leiden dat een boze ouder zonder enige reden een verklaring weigert te tekenen waardoor het voor de andere ouder ten onrechte moeilijker wordt om met een kind alleen te reizen. Door dit advies mengt de overheid zich teveel in de privé sfeer van ouders. Te meer omdat de overheid zelf aangeeft dat zij alleen nagaat of er sprake is van onttrekking aan het ouderlijk gezag als daarvoor ernstige redenen zijn. Het lijkt mij toch dat alleen het hebben van een andere achternaam op zichzelf geen ernstige reden is…

Joke Uittenhout is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.